Historia mojej pasji muzycznej i powstania Alternativepop.pl
I. Muzyka - moja pasja
To będzie tekst o tym jak narodziła się moja pasja do muzyki, jak na przestrzeni mojego całego dotychczasowego życia zmieniała się i jak to w efekcie doprowadziło do założenia strony Alternativepop.pl Moja historia nie jest niezwykła, raczej należy do przeciętnych i pewnie nawet pospolitych. Sądzę, że jest podobna w wielu miejscach do historii moich rówieśników, którzy zaczynali słuchanie muzyki w latach 80. Różni się głównie tym, że nie zrezygnowałem ze swojej pasji również w życiu dorosłym, co doprowadziło mnie do założenia strony Alternativepop.pl a następnie wieloletniego ciągnięcia tego wózka. Historię spisuję po to, żeby podzielić się wspomnieniami, dzięki którym inni odświeżą również swoje wspomnienia albo skonfrontują je z moimi. Nostalgia i sentyment od początku były ważnymi elementami składowym istnienia Alternativepop.pl
II. Lata 70. czyli prahistoria
Urodziłem się we wrześniu 1973 roku w łódzkim szpitalu im. Kopernika. Pierwsze lata życia spędziłem wychowując się w bloku przy ul. Astronautów w Łodzi. Muzyka w domu nie była ważna dla moich rodziców. Tata był radcą prawnym i nie miał żadnych talentów muzycznych. Mama lubiła śpiewać i miała w tym kierunku predyspozycje, ale oboje zajęci byli trudami życia codziennego. W pierwszych latach życia lubiłem słuchać bajek. Mieliśmy w domu prymitywny adapter Bambino i na nim odsłuchiwałem bajki w rodzaju "Jacuś i Agatka". Ta była moja ulubioną i dlatego dobrze ją zapamiętałem. Były też inne, ale po tylu latach nie pamiętam już tytułów. W domu było też kilka płyt winylowych - Mazowsze, Irena Santor, Jerzy Połomski, Śląsk. Ale nie byłem nimi zainteresowany. Po kilku latach dostałem lepszy gramofon Unitra Fonica, który służył mi przez następne lata. Najpierw jeszcze do słuchania bajek, a później już do muzyki. Mimo że w domu muzyka nie miała dla moich rodziców większego znaczenia, to pamiętam kilka najbardziej rozpoznawalnych przebojów z końca lat 70., które utkwiły w pamięci małego dziecka. Właściwie to najbardziej pamiętam dwa. Jeden nazywałem "kolorowych jarmarków" i śpiewany był przez mężczyznę, drugi to "Wsiąść do pociągu" śpiewany przez kobietę. Wtedy nie znałem nazw wykonawców, ani tytułów nagrań. Nagrania usłyszałem w radiu i nazywałem po swojemu, kierując się tym co słyszę. Ten pierwszy utwór śpiewał oczywiście Janusz Laskowski i nosił tytuł "Kolorowe jarmarki" a drugi to Maryla Rodowicz i "Remedium". "Kolorowe jarmarki" śpiewane były również przez Rodowicz, ale ja najbardziej pamiętam wykonanie Laskowskiego. To były początki, nie całkiem świadome, mojego zainteresowania muzyką. Z przełomu lat 70. i 80. pamiętam też przeboje Boney M., Eruption oraz Goombay Dance Band na czele z "Sun of Jamaica". Nie będę ściemniał, ale małemu dziecku, którym wtedy byłem bardzo się one podobały.
III. Pierwsza połowa lat 80. czyli początki
W styczniu 1982 roku przeprowadziłem się z rodzicami na nowe osiedle - Radogoszcz Zachód. Ponieważ to było przeniesienie się w drugi koniec Łodzi, musiałem zmienić również szkołę. Byłem wtedy w połowie drugiej klasy i bardzo mocno przeżyłem zmianę szkoły. Nie zostałem dobrze przyjęty przez nową klasę i praktycznie do końca szkoły podstawowej miałem pod górkę. To był mroczny czas stanu wojennego. Panowała duszna atmosfera a gdy pojawiłem się w nowej szkole, musiało to mieć jakieś znaczenie na negatywne sytuacje, które mnie w niej spotkały. Nie wiem do końca dlaczego tak się stało, ale faktem jest, że od tego momentu szczerze znielubiłem szkołę i szukałem jakiejś odskoczni. Oprócz koleżeństwa podwórkowego z okolicznych bloków, z którym złapałem dobry kontakt, najważniejszą odskocznią okazała się dla mnie muzyka.
Polskie Radio źródłem muzyki zagranicznej
W tym czasie, prawdopodobnie w 1983 roku, dostałem w prezencie dwie pierwsze płyty muzyczne z prawdziwego zdarzenia - TSA "Live" i Perfect "Live". Były dla mnie prawdziwym objawieniem i słuchałem ich w kółko. Dzięki nim złapałem bakcyla muzyki. Słuchałem ich na gramofonie, który miałem już w czasach, gdy mieszkałem przy ul. Astronautów. W tamtym czasie skądś dowiedziałem się też, że jest nowa, fajna rozgłośnia radiowa - Program Trzeci Polskiego Radia, która właśnie rozpoczęła nadawanie (wówczas nie wiedziałem, że to jest wznowienie nadawania po przerwie wymuszonej przez wprowadzenie stanu wojennego). Ale w domu nie miałem radioodbiornika z falami UKF, na których można było odbierać Trójkę. Uprosiłem rodziców, żeby taki zdobyć, najlepiej, żeby to było radio z magnetofonem. Moja prośba została spełniona i stałem się dumnym posiadaczem monofonicznego radiomagnetofonu Marta. Od tego momentu byłem przyklejony do radioodbiornika w poszukiwaniu audycji radiowych z muzyką. Nie pamiętam już kolejności na co kiedy trafiałem, ale na pewno zacząłem słuchać wtedy Listy Przebojów Programu Trzeciego, która stała się moim muzycznym oknem na świat. Słuchając przez wiele godzin radia poznawałem kolejne audycje i muzykę, która była w niej grana. Zapamiętywałem to, co mi najbardziej podobało się a następnie przeszukiwałem eter już bardziej świadomie, w poszukiwaniu audycji, w których mogłem znaleźć więcej nagrań wykonawców, którzy mi przypadli do gustu. Słuchałem radia zapamiętując kiedy jakie audycje są i które warto słuchać. Szybko zorientowałem się, że jeśli chcę nagrać więcej muzyki danego wykonawcy, to nie zrobię tego wcale w Trójce, ale w Programie Drugim Polskiego Radia. Tam właśnie trafiłem na takie audycje jak: "Wieczór Płytowy" czy "Klub Płytowy", które okazały się prawdziwym rajem jeśli chodzi o dostęp do całych płyt. Żeby spokojnie rozeznać się w muzyce zgrywałem niemal wszystko, od klasyków takich jak: The Rolling Stones, The Beatles czy Led Zeppelin po współcześniejsze, jak je wówczas postrzegałem, albumy wykonawców w rodzaju Chris De Burgh, Peter Gabriel, Kate Bush. Przede wszystkim szukałem jednak muzyki moich ulubieńców, których przeboje najbardziej podobały mi się na Liście przebojów Trójki: Ultravox, Classix Nouveaux, Howard Jones, Depeche Mode, OMD, The Thompson Twins. Wszystko zgrywałem z radia a następnie przesłuchiwałem oceniając co mi się najbardziej podoba. Te które mnie całkiem nie przekonywały kasowałem, by mieć miejsce na następne płyty.
Muzyka polska i licencyjna na winylach
Inaczej sprawa miała się z polską muzyką. W przypadku polskiej muzyki dostępne były płyty winylowe ówczesnych gwiazd takich jak: Republika, Maanam, Lady Pank, Lombard, TSA, Oddział Zamknięty czy Kombi, ale także wielu innych wykonawców, m.in.: RSC, Exodus, Mech, Klincz, Urszula, Budka Suflera, Rezerwat, Krzak, Marek Biliński. Wszystkie płyty z polską muzyką starałem się kupować na bieżąco, gdy ukazywały się lub zdobywałem w antykwariacie z płytami, gdy chodziło o starsze płyty. Czasami też dochodziło do wymiany z kolegami, a także zakupu na Rynku Bałuckim, gdzie również można było kupić płyty z muzyką. Oprócz polskich wykonawców dostępne były również płyty wydawane przez bułgarski Balkanton, rosyjską Melodię, czeski Suphraphon czy wytwórnie węgierskie oraz enerdowskie. Pojawiały się też licencyjne płyty wydawane przez polskie wytwórnie, np. metalowe Cross Fire, Steelover czy składanka "Hell Comes To Your House", wydana przez Tonpress w 1985 roku, na której można było znaleźć, jak wydawało się mi wówczas, niszowych wykonawców metalowych a wśród nich m.in. Metallica, Anthrax czy Manowar :). Dzięki wydawcom z innych krajów bloku RWPG dostępne były też na rynku wtórnym licencyjne płyty Madonny czy "Thriller" Michaela Jacksona. W Polsce oprócz niszowych płyt metalowych były też jednak rarytasy takie jak: licencyjne wydania płyt Depeche Mode, Cocteau Twins, New Order, The Smiths czy Joy Division. Szczególnie płyty Depeche Mode miały gigantyczne znaczenie, przynajmniej dla mnie. Była też cała masa innych płyt licencyjnych takich wykonawców jak: Imagination, Baden Baden, Eddy Grant, Tuxedomoon a nawet Minimal Compact, ale także wspomniany już wcześniej wykonawca disco Goombay Dance Band czy single Boney M. Słuchałem tego miszmaszu przez całą pierwszą połowę lat 80., przez co mój gust muzyczny stał się mocno eklektyczny. Najbliżej mi jednak było do wykonawców z kręgu "new romantic" a także muzyki rockowej spod znaku Republiki i Maanamu. Moimi ulubionymi wykonawcami w połowie lat 80. byli: Ultravox, jeśli chodzi o new romantic/synth pop, U2 jeśli chodzi o zachodnią muzykę rockową i Republika jeśli chodzi o polski rock. W 1986 roku doszedł do tego grona Depeche Mode, który w pewnym sensie przejął koronę od Ultravox.
IV. Romantycy Muzyki Rockowej
Gdy w 1985 roku natrafiłem na audycję "Romantycy Muzyki Rockowej", w której Tomasz Beksiński miał w zamyśle prezentować w głównej mierze muzykę "new romantic" poczułem, że w końcu trafiłem na swoją muzykę i "swojego" prezentera. Od tego momentu "Romantycy" stali się moim głównym źródłem rozszerzenia horyzontów muzycznych i niemal wzorcem mojego gustu. Więcej o znaczeniu audycji dla mnie piszę w osobnym artykule "Romantycy Muzyki Rockowej - "new romantic" według Tomasza Beksińskiego": [czytaj artykuł >>>]
"Romantykami" Beksiński "kupił" mnie początkowo całkowicie i nie tylko ta audycja stała się dla mnie kluczowa, ale również każda inna którą prowadził Beksiński. "Wieczory płytowe" słuchałem już wcześniej, ale dzięki "Romantykom" od tej pory ze szczególną uwagą czekałem na "wieczory", w których muzykę prezentował Beksiński. Niestety, z czasem okazało się, że mój gust nieco rozmija się z tym, co prezentuje Beksiński w innych audycjach niż "Romantycy". Niektórzy wykonawcy z kręgu prog rocka, których prezentował byli dla mnie całkowicie niestrawni. Sztandarowym przykładem może tutaj być Barclay James Harvest, który Beksiński prezentował z uwielbieniem a mnie ta muzyka wręcz odrzucała. Za to dałem się wkręcić jego zachwytom nad zespołem Marillion, do którego do dzisiaj mam spory sentyment. Ale już Moody Blues traktuję z większym dystansem. Z czasem mój rozjazd z gustem Beksińskiego był coraz bardziej wyraźny a jego zwieńczeniem były lata 90., kiedy całkowicie porzuciłem słuchanie audycji Beksińskiego już w radiowej Trójce. Czytałem tylko z ciekawości, co u niego się dzieje felietony w miesięczniku "Tylko Rock".
V. Prasa muzyczna w PRL - Magazyn Muzyczny, Non stop
Oprócz radia, istotna była również dla mnie prasa muzyczna. W tamtym czasie o "mojej" muzyce pisały tylko dwa tytuły prasowe, oba miesięczniki: "Magazyn Muzyczny" i "Non stop". O rozwoju prasy muzycznej, w tym w PRL, piszę w osobnym artykule "Kilka refleksji o dziennikarstwie muzycznym": [czytaj artykuł >>]
Z pewnością bardziej preferowałem "Magazyn Muzyczny", szczególnie, gdy pojawiła się w nim rubryka "Mroczni niezależni", od bardziej chaotycznego i wydawanego na "papierze toaletowym" "Non Stopu".
VI. Czasy liceum - przegrywalnie, radiowęzeł szkolny, Dzieci z Tworek
Gdy w 1988 roku rozpocząłem naukę w liceum, wyraźnie zmienił się mój gust muzyczny. Zaczęła mnie interesować muzyka coraz bardziej "alternatywna" oraz hałaśliwa. Do ulubionych wykonawców dołączył The Cure, który polubiłem dopiero w 1987 roku, gdy usłyszałem numer "Just Like Heaven". Dopiero wtedy dotarła do mnie muzyka The Cure i zacząłem zgłębiać dyskografię grupy. Już w ostatnich klasach szkoły podstawowej do moich ulubionych płyt dołączyły: "Nowa Aleksandria" Siekiery, "Brygada Kryzys" czy Klaus Mittfoch. Polubiłem też utwory Armii, takie jak: "Aquirre", "Jeżeli", "Saluto" a także dwie pierwsze płyty Kultu. Poznawałem też zachodnią muzykę, w tym również punk rock, rock industrialny/EBM/new beat oraz metal. Na przełomie lat 80. i 90. moimi ulubionymi wykonawcami stali się: The Cure, Bauhaus, The Young Gods, Laibach. Spore wrażenie zrobiły na mnie też Godflesh czy Ministry. Byłem wtedy na bieżąco jeśli chodzi o rozwój muzyki i wydawane płyty, na tyle ile było to możliwe w ówczesnych czasach, bez Internetu i z nadal ograniczonym dostępem do muzyki.
Wymiana kasetowa
Dostęp do muzyki, choć wciąż ograniczony, wyraźnie jednak poprawił się dzięki wysypowi "legalnego" piractwa kasetowego oraz powstaniu tzw. "przegrywalni" z płyt CD i winylowych na kasety. W tamtym czasie korzystałem zarówno z przegrywalni lokalnych, łódzkich, ale głównym źródłem muzyki stał się dla mnie punkt Jarosława Szeligi w Skwierzynie. Odbywało się to korespondencyjnie przy pomocy Poczty Polskiej. Wysyłałem do niego kasety czyste z informacją co ma być nagrane oraz wkładem pieniężnym za usługę. Po jakimś czasie otrzymywałem również Pocztą Polską paczkę z nagranymi kasetami. Dlaczego akurat w Skwierzynie? Ogłoszenie o nim znalazłem prawdopodobnie w Magazynie Muzycznym, napisałem pod adres podany w MM z prośbą o listę płyt, którą posiada oraz informację o cenie jaką sobie życzy za usługę i po zaakceptowaniu przeze mnie zasad rozpoczął się proceder nagrywania. Miał u siebie tytuły, który były niedostępne w zwykłych, standardowych przegrywalniach, w których dostępni byli wykonawcy głównie mainstreamowi. W ten sposób zapoznawałem się z twórczością wykonawców w rodzaju Throbbing Gristle, Psychic Tv, Big Black, Butthole Surfers, Scratch Acid i wielu innych. Nie wszyscy przypadli mi do gustu nawet w tamtym okresie, gdy byłem otwarty na różną muzykę, ale byłem ciekawy nowych [dla mnie] brzmień i miałem chęć poznania "całej muzyki świata". Oprócz Skwierzyny, nawiązałem też kilka znajomości z podobnymi do mnie fanami muzyki w całej Polsce, ale na dłużej utrzymałem tylko jeden kontakt z kolegą z Białegostoku. Proceder wyglądał w podobny sposób. Wysyłaliśmy do siebie nawzajem czyste kasety i wymienialiśmy się w ten sposób swoimi zbiorami. Oczywiście najpierw była między nami twórczość epistolarna, w której pisaliśmy o swoich gustach oraz informowaliśmy się o zdobytych właśnie nowościach płytowych. Właśnie dzięki koledze z Białegostoku poznałem m.in. Godflesh. Oczywiście w tym przypadku, w przeciwieństwie do Skwierzyny, działaliśmy wobec siebie bezpłatnie. Tzn. kolega przegrywał mi to, co chciałem od niego, a ja przegrywałem jemu to, co chciał ode mnie. Znajomość wygasła po kilku latach, gdy kolega z Białegostoku niespodziewanie dla mnie napisał, że nie interesują go już nowości muzyczne i "przerzuca się" na słuchanie klasyki rocka - Allman Brothers Band, The Band, Curved Air, Iron Butterfly itp. Niektórych z tych wykonawców znałem słabiej i nawet poprosiłem o nagranie serii płyt, których nie znałem. Ale on nie był zainteresowany już tym, co ja miałem, więc nasza korespondencja wygasła. Do dzisiaj zachowałem jednak kasety, które nagrał mi w tej ostatniej serii z klasyką rocka.
Radiowęzeł szkolny
W okresie liceum zacząłem najpierw współprowadzić, a na końcu sam za niego przez jakiś czas odpowiadać radiowęzeł szkolny. Rok 1989 to czas przemian politycznych, co przełożyło się również na zmiany w szkole. W XXX LO w Łodzi, do którego chodziłem dyrekcja udostępniła radiowęzeł szkolny uczniom. Zamiast dotychczasowych komunikatów o kolejnej rocznicy rewolucji październikowej, można była grać własną muzykę, czym w zamyśle mieliśmy umilać czas podczas przerw szkolnych. Nie pamiętam dokładnie okoliczności, w jakich znalazłem się w tym radiowęźle, ale prawdopodobnie najpierw klucz do radiowęzła zdobył jeden z moich kolegów, który po przeniesieniu się do CKU przekazał klucz innemu koledze, któremu początkowo tylko towarzyszyłem. Najpierw dzieliliśmy się tym, co kto gra na jakiej przerwie, aż w końcu na większości przerw ja zacząłem grać swoją ulubioną muzykę. Uczniowie prosili o konkretne utwory, a ja czasami starałem się spełniać te życzenia, głównie jednak zajmowałem się promowaniem muzyki, którą sam lubiłem. Dlatego na korytarzach XXX LO w 1990 roku można było usłyszeć muzykę The Cure, Bauhaus czy The Sisters of Mercy, których wtedy dużo słuchałem a którzy jednocześnie byli najbardziej strawni z punktu widzenia uczniów i nauczycieli. Grałem też zamawiane nagrania a do najbardziej popularnych należały wtedy dwa przeboje: „Nothing Compares 2 U” Sinead O'Connor oraz "Losing My Religion R.E.M. Czasami trzeba było również zagrać Guns N'Roses czy Queen, którzy również przeżywali wówczas szczyt popularności, a nie należały do moich faworytów. Cała zabawa skończyła się po jakimś czasie (pod koniec 1991 roku?), gdy po pierwsze zacząłem grać muzykę coraz bardziej radykalną - od No Means No, przez Ministry po nawet Psychic TV a do tego kolega "metal", który nadal czasami wpadał do radiowęzła zapodawał swoje metalowe wyziewy [z kręgu thrash, death]. Na to, co było grane na przerwach zaczęli skarżyć się sami uczniowie, w wyniku czego dyrekcja zabrała klucz od radiowęzła i straciłem do niego dostęp, co zakończyło moją karierę szkolnego didżeja :).
Chór licealny
W czasach licealnych zacząłem też zastanawiać się nad swoim życiem i nad tym w jakim kierunku dalej iść. Poza tym, że interesowałem się muzyką, nie miałem żadnego dalszego pomysłu na życie. Nie wyniosłem z domu żadnych tradycji muzycznych, nie umiałem na niczym grać i nie bardzo chciało mi się uczyć a bardzo chciałem mieć coś wspólnego z muzyką. Pewną nadzieję dało mi to, że na początku licem zostałem zakwalifikowany przez nauczyciela muzyki do chóru szkolnego. Podczas przesłuchania do chóru okazało się, że posiadam jakiś słuch muzyczny, ponieważ śpiewałem adekwatnie do dźwięków, które na pianinie grał nauczyciel. Moja kariera w chórze szybko jednak zakończyła się, ponieważ byłem w trakcie mutacji głosu i okazało się, że w tym stanie nie nadaję się do śpiewania :).
Dzieci z Tworek
Ściana mojego pokoju w 1990 roku
Innym moim aktem muzycznym było założenie jednorazowej formacji Dzieci z Tworek :). Piszę o tym m.in. w artykule "Moja "dzika rzecz" inspirowana książką Rafała Księżyka pt. "Dzika rzecz. Polska muzyka i transformacja 1989-1993"": [czytaj artykuł >>]
"W dalszej kolejności trzeba było założyć jakiś zespół a ponieważ zbliżał się właśnie przegląd piosenki szkolnej w XXX LO, to okazja była idealna. Zespół powstał w składzie czteroosobowym - ja, kolega "metal" (Piotr[…]) oraz dwóch uczniów z klas młodszych - Jakub R. [...] oraz Jakub Rz. Nazwaliśmy się Dzieci z Tworek. Wprawdzie nie mieliśmy repertuaru, instrumentów, ani pomysłu na to, co mamy zaprezentować, ale przecież nie o to chodziło, tylko o zrobienie zadymy i ubaw. Pewnie dlatego, że nie mieliśmy repertuaru, ani instrumentów, już przed pierwszym występem, ze składu wyłamał się Jakub Rz. Wystąpiliśmy więc jako trio. Przed samym występem uzgodniliśmy co właściwie robimy na "scenie" i zaczęło się. Jedynym instrumentem był tamburynek, który obsługiwałem nadając rytm. Rolę wokalisty przejął Piotr, który moshując jednocześnie growlował. Jakub R. wydawał punkowe pokrzykiwania uzupełniając growling głównego "wokalisty", przy tym wskakując i zeskakując z gimnastycznego kozła, bo wszystko działo się na szkolnej sali gimnastycznej. Nie wiem jak brzmiało to, co wykonaliśmy, po ponad 30 latach pozostało tylko mgliste wrażenie a i wtedy byłem zbyt przejęty sytuacją, żeby zarejestrować co właściwie się wydarzyło pod względem dźwiękowym - musiał to być jakiś rodzaj rytmicznego hałasu - ale faktem jest, że zgromadzona na sali młodzież szkolna nagrodziła nas gorącymi oklaskami domagając się bisu. Wprawdzie obecni tam nauczyciele byli wyraźnie zdegustowani, ale czego się nie robi dla publiki. Wykonaliśmy bis, a następnie szybko opuściliśmy salę gimnastyczną żegnani owacjami. Miałem swoje pięć minut sławy ;)."
VII. Lata 90. - rozczarowanie dotychczas słuchaną muzyką, próby pisarskie
Początek lat 90. to u mnie jeszcze intensywny odbiór muzyki (polubiłem m.in. Pixies, The Jesus and Mary Chain, Ultra Vivid Scene, Faith No More), ale już około roku 1991, w którym skończyłem 18 lat i zbliżała się nieubłaganie dorosłość, zacząłem czuć coraz większe znużenie muzyką. Trzeba było pomyśleć o tym, co robić w przyszłości a jeśli chodzi o muzykę, to miałem wrażenie, że już wszystko co miałem usłyszeć, usłyszałem. Muzyka alternatywna wydawała mi się coraz bardziej wtórna i nieciekawa. Zanim nastąpił wystrzał popularności Nirvany dzięki utworowi "Smells Like Teen Spirit", przez chwilę uległem jeszcze fascynacji tym zespołem, ale szybko mi przeszło, gdy co druga osoba, która dotychczas kompletnie nie interesowała się muzyką, ogłaszała się jako fan Nirvany. Zresztą miałem świadomość, że Nirvana w gruncie rzeczy nie wymyśliła nic nowego w muzyce, połączyła jedynie punkową ekspresję z klasycznym brzmieniem hard rockowym.
Z dużą niechęcią śledziłem wzrastającą popularność rapu. Tego typu muzyka istniała już w latach 80. i nawet miała swoje pięć minut w mainstreamie, m.in. dzięki utworowi Beastie Boys "Fight for Your Right" a także wspólnemu nagraniu Aerosmith i Run DMC "Walk this Way". Ale nie lubiłem jej. Utwór Beastie Boys nawet podobał mi się, ale traktowałem go raczej w kategoriach żartu, a nie poważnej muzyki. Tymczasem rap zaczął opanowywać w latach 90. mainstream. Nie przekonywała mnie również muzyka techno. Lubiłem elektronikę, ale taką w rodzaju Nitzer Ebb czy Front Line Assembly. Techno nie kojarzyło mi się dobrze i nie wkręciłem się wtedy w tę scenę.
Śmierć Kurta Cobaina i początek zainteresowania klasyką oraz jazzem
Istotnym momentem zwrotnym okazało się samobójstwo Kurta Cobaina, które stało się dla mnie symbolicznym końcem muzyki rockowej. Wtedy całkowicie odwróciłem się od muzyki "alternatywnej" i "popularnej", przestałem śledzić nowych wykonawców z tego kręgu. Postanowiłem za to zagłębić się w muzykę klasyczną i jazz. Dotychczas zupełnie nie interesowałem się taką muzyką. Postanowiłem to zmienić. Szczególnie polubiłem twórczość Jana Sebastiana Bacha, a także innych twórców z okresu baroku. Zachwyciłem się brzmieniem klawesynu i słuchałem głównie kompozycji instrumentalnych, również organowych. Wokalne utwory z tego okresu podobały mi się mniej. Zainteresowała mnie też twórczość Igora Strawińskiego, a także neoklasycznych kompozytorów rosyjskich w rodzaju Prokofiewa. Polubiłem też romantyczną twórczość fortepianową Chopina, Liszta, Schuberta czy Schumana. Jeśli chodzi o jazz, to zdobyłem na tamtą chwilę mniejsze rozeznanie niż w klasyce, ale bardzo przypadła mi do gustu twórczość Tomasza Stańki.
Czas studiów - myślenie, czytanie i pisanie
W 1993 roku rozpocząłem studia. W tym okresie dalej zgłębiałem historię muzyki klasycznej i trochę słuchałem muzyki jazzowej. Śledziłem też nowe wydawnictwa wykonawców, których wcześniej lubiłem - The Young Gods, Laibach, U2, Depeche Mode… Ale poza albumem "Only Heaven" The Young Gods, nic nie zrobiło na mnie większego wrażenia. Album SOFAD DM nie wzbudził u mnie wielkich emocji. Poza muzyką przede wszystkim czas poświęcałem na lekturę książek z zakresu filozofii, nauki, historii, poezji. Sam też zacząłem pisać próbując gdzieś publikować. Jedynym efektem było opublikowanie wiersza w jednym z ostatnich numerów pisma "brulion" w 1998 roku (nr 1/98). To z jednej strony dało mi nadzieję, że do czegoś moja pisanina nadaje się, ale z drugiej strony nie poszło za tym nic więcej. Znowu byłem w czarnej "d..e" :). W 1998 roku skończyłem studia i trzeba było zorganizować się jakoś życiowo. Rok później zacząłem pracę zawodową, która nie miała nic wspólnego z pasją mojego życia - czyli muzyką. Ale słuchania muzyki nie porzuciłem. Powróciłem do muzyki, od której zaczynałem w połowie lat 80. Po dziesięcioletniej przerwie włączyłem "Black Celebration" Depeche Mode i zdałem sobie sprawę, że niewiele jest piękniejszej muzyki jeśli chodzi o muzykę popularną. Od tego momentu z jednej strony powróciłem do słuchania klasycznych dźwięków popkulturowych, na których wychowywałem się w latach 80. a z drugiej strony zacząłem nadrabiać kilkuletnie zaniedbania jeśli chodzi o poznawanie nowej muzyki. W tym istotnie pomógł mi Internet.
VIII. Goci w Internecie
W 1999 roku odkryłem Internet i "wkręciłem się" w ten nowy, fascynujący dla mnie świat. Wtedy jeszcze to był świat bardzo ograniczony jeśli chodzi zarówno o zasięg, jak i zakres. Po pierwsze trzeba było łączyć się z nim za pomocą modemu telefonicznego i uważać, żeby połączenie nie trwało zbyt długo, ponieważ można było zapłacić horrendalnie wysoki rachunek telefoniczny za taką przyjemność. Mimo tych utrudnień odkryłem, że w Internecie istnieją miejsca, w których są osoby, które lubią muzykę podobną do tej, którą ja lubię. Z drugiej strony istniały strony www prowadzone przez ludzi, którzy promowali nową muzykę, będącą kontynuacją twórczości, która narodziła się w latach 80. Warto przypomnieć, że nie było wtedy jeszcze Wikipedii, Youtube'a, blogów, ani serwisów społecznościowych typu Facebook, Instagram, Tik Tok, ani nawet Naszaklasa.pl. Było za to Yahoo, gdzie można było zakładać listy dyskusyjne. Był też Usenet i grupy dyskusyjne oraz kanały IRC. Poza tym były też inne miejsca, w których można było rozmawiać na temat muzyki. I właśnie do takich początkowo trafiłem. Dzięki temu poznałem środowisko osób, które określały się mianem "gotów". Przeważnie byli kilka lat młodsi ode mnie, ale słuchali muzyki, na której wychowałem się - The Cure, Bauhaus, Sisters of Mercy, Depeche Mode, Ultravox. Oprócz tego słuchali również wykonawców z kręgu metalu gotyckiego w rodzaju Artrosis, występował w tym środowisku również kult grupy Closterkeller, co już podobało mi się znacznie mniej. Przyznam, że w latach 80. w ogóle nie używałem, albo wręcz nie znałem terminu "muzyka gotycka", choć wykonawców z tego kręgu słuchałem. Z kolei wampiryczne wybryki Beksińskiego z lat 90. były mi całkowicie obce. A to właśnie było obiektem głównej fascynacji zalążka subkultury gotyckiej w Polsce, na którą wówczas trafiłem. Mimo wszystko zainteresowałem się tym światem. Na kanał irc gothpl nie załapałem się, ale byłem uczestnikiem listy dyskusyjnej gothpl. Jeden z użytkowników okazał się mieszkańcem Łodzi, poznałem go w tzw. "realu" i to on wprowadził mnie w to towarzystwo już poza internetowo. W 2000 roku byłem na kilku imprezach "gotyckich" organizowanych przez krąg ludzi zaangażowanych w tę subkulturę - w Gdańsku na Temple of Goths, festiwalu Vampira w Warszawie (wystąpił tam m.in. Clan of Xymox) oraz festiwalu Castle Party w Bolkowie. Oprócz tego byłem na kilku imprezach typowo towarzyskich znajomych z gothpl, jak np. na Sylwestrze w obserwatorium astronomicznym w Ostrowiku. Przyznam, że niezbyt mi to wszystko przypadło do gustu. Łączyła mnie wprawdzie z tymi ludźmi częściowo muzyka, ale ogólny klimat "gotycki", ubiory i zewnętrzne akcesoria były mi całkowicie obce. Nie spodobało mi się też na Castle Party, dlatego z pierwszego festiwalu CP w 2000 roku, na którym byłem wyjechałem przedwcześnie nie doczekawszy końca. Jak później okazało się w Bolkowie byłem jeszcze kilkakrotnie w latach 2002-2007, ale zawsze jeździłem tam posłuchać konkretnych wykonawców, a cała otoczka imprezy nie należała do mojej ulubionej.
Niezależnie od kręgu gothpl szukałem też w Internecie innych kontaktów muzycznych. W 1999 roku byłem na nieoficjalnym zlocie fanów Dead Can Dance w Łodzi. Dzięki usenetowej grupie dyskusyjnej pl.rec.muzyka.gotyk poznałem założyciela strony postindustry.org Pierwszy raz spotkałem się z nim w Łodzi na Juwenaliach prawdopodobnie w 2000 roku (pamięć już trochę szwankuje), ponieważ przyjechał służbowo z Wrocławia. Na pewno poczułem, że mam z nim więcej wspólnego niż z ludźmi z kręgu gothpl Strona postindustry.org, promująca muzykę z kręgu electro-industrial, choć niszowa, cieszyła się sporym uznaniem. Myślę, że to właśnie dzięki jej "polecajkom" wróciłem do słuchania takiej muzyki.
IX. Założenie Alternativepop.pl - czyli "zrób to sam"
Ponieważ klimat gotycki niezbyt mnie interesował i oprócz muzyki uznanej za gotycką słuchałem wielu innych rodzajów muzyki a przede wszystkim chciałem przywrócić pamięć o klasycznym synth-popie, new romantic i muzyce z lat 80. a nie angażować się w subkulturę gotycką, czułem, że muszę stworzyć coś swojego. Dlatego założyłem w 2000 roku listę dyskusyjną na serwerze Yahoo, która miała być poświęcona właśnie muzyce lat 80. i to raczej jej popowemu wymiarowi. Początkowo nazywała się "Reumatycy Muzyki Rockowej" (w skrócie reumatycy@yahoo.com), następnie nazwę zmieniliśmy na lata80@yahoo.com, ponieważ uczestnicy listy uznali, że nazwa "reumatycy" nie jest zbyt poważna. Na listę zapisało się około kilkuset użytkowników i toczyliśmy tam całkiem ożywione dyskusje. Dzisiaj listy Yahoo są już niedostępne nawet w formie archiwum, ponieważ zarząd Yahoo kilka lat temu wszystkie listy skasował.
W tym czasie wzrastało moje zainteresowanie dla nowych płyt i wykonawców z kręgu electro-industrialu, ale także zainteresowałem się innymi formami nowej muzyki elektronicznej z kręgu tzw. "nowych brzmień" i "nu tone". Regularnie czytałem wtedy pismo "Kaktus" i coraz bardziej wkręcałem się w tę muzykę, na którą wcześniej w latach 90. pozostawałem obojętny. Chciałem też pisać o muzyce w formie bardziej zorganizowanej niż niezobowiązujące posty na listach dyskusyjnych. Z tego powodu zastanawiałem się nad nawiązaniem współpracy z jakimś internetowym magazynem muzycznym, w którym będę mógł pisać o muzyce. Ale wybór takich magazynów w polskim Internecie nie był wówczas wielki a już takich, które traktowałyby o muzyce, która mnie interesowała jeszcze mniejszy. Początkowo rozważałem współpracę z postindustry.org Redaktor naczelny przyjął mnie z otwartymi rękoma i w kwietniu 2001 roku nawet ukazało się kilka moich artykułów na łamach postindustry.org Po przemyśleniu sprawy doszedłem jednak do wniosku, że postindustry.org jest zbyt wąskim tematycznie dla mnie serwisem i wycofałem się z tej współpracy. Wprawdzie również interesowałem się wtedy electro-industrialem, ale nie chciałem skupiać się tylko na takiej muzyce, zwłaszcza, że strona miała autorów, którzy merytorycznie mieli więcej do powiedzenia na temat aktualnego stanu electro-industrialu niż ja. Mnie natomiast bardziej chodziło o przywracanie pamięci o wykonawcach i płytach z lat 80. zarówno tych z kręgu new romantic, synth pop, jak i cold wave, new wave oraz klasycznego EBM/new beat, ale także alternatywnego rocka oraz zwykłego popu ejtisowego. W związku z tym stwierdziłem, że na dłuższą metę nie będę pasował do strony poświęconej muzyce postindustrialnej. Dlatego postanowiłem założyć własną stronę, na której będę realizował swoją wizję i swoje pomysły. Z tego przekonania narodziła się strona Alternativepop.pl
W tamtych czasach nie było żadnych gotowych cmsów, stron z blogami, gdzie można było założyć konto i rozpocząć prowadzenie własnej strony. Żeby pojawić się w Internecie ze swoją stroną www, trzeba było znać przynajmniej html i stworzyć przy jego pomocy kod źródłowy a następnie samemu zamieścić stronę na serwerze www. W związku z tym nauczyłem się htmla oraz podstaw css i w maju 2001 roku umieściłem w Internecie pierwszą wersję strony o nazwie "Alternative Pop". Początkowo stronę wgrałem na darmowy serwer www, które wtedy były w ofercie portali typu onet.pl i wp.pl (nie pamiętam czy był to onet, czy wp.pl). Zarejestrowałem też darmową "domenę" alternative.pop.prv.pl Strona od początku zaczęła przyciągać chętnych, którzy chcieli z nią współpracować. W 2002 roku zarejestrowałem domenę alternativepop.pl i wykupiłem hosting dla strony. Od tego momentu można uznać, że strona zaczęła funkcjonować jak pełnoprawny serwis internetowy, choć początkowo wcale nie miałem takiego planu. Alternative Pop to miała być moja osobista strona, na której będę publikował własne teksty. Widać z powodu deficytu stron www tego typu w ówczesnym Internecie, szybko okazało się, że są chętni, by współtworzyć stronę o takiej tematyce. Parę słów na ten temat napisałem też w 2023 roku w artykule "Alternativepop.pl - czyli zamiast wstępniaka" [czytaj artykuł >>]
X. Alternativepop.pl - pierwsza faza 2001-2008, Castle Party i urodziny Alternativepop.pl
Z dzisiejszej perspektywy mogę napisać, że nie byłem przygotowany do prowadzenia takiej strony jak Alternativepop.pl a wiele problemów, które powstały w czasie jej istnienia mogło zostać lepiej rozwiązanych, gdybym miał większe doświadczenie w zarządzania tego typu stroną. Z drugiej strony początki Internetu, kiedy jego zasięg w Polsce nadal nie był pełny, a także nie istniały możliwości takie jak np. crowdfunding, które dzisiaj są czymś naturalnym, również nie sprzyjały rozwojowi strony.
Castle Party
Mimo że Castle Party niezbyt mnie przekonało jako impreza, to gdy powstała strona Alternativepop.pl stała się ona obiektem zainteresowania właśnie publiczności, która na CP jeździła. Poczułem się trochę jak rzucony w wir nowej rzeczywistości. Strona, która miała być moim osobistym przedsięwzięciem, nagle stała się miejscem, do którego zgłaszali się chętni, by publikować tutaj teksty lub zdjęcia, a inni szukali informacji na temat różnych artystów i sugerowali czym należałoby się na stronie zająć. Poddałem się temu nowemu dla mnie wyzwaniu, którym stał się fakt, że chcąc, nie chcąc stworzyłem rodzaj magazynu internetowego. W 2002 roku wystąpiłem o akredytacje prasowe na Castle Party i od tego czasu, co roku aż do 2007 roku jeździłem na festiwal w Bolkowie. Alternativepop.pl w kolejnych latach reprezentowało jeszcze kilku innych redaktorów, którzy robili zdjęcia.
Na stronie przybywało też współpracowników, którzy specjalizowali się w różnych rodzajach muzyki. Tematyka strony rozciągała się od industrialu i dark ambientu, przez rock gotycki, synth pop i electro-industrial po rock alternatywny, indie rock a nawet noise rock. Najmniej było tego, o czym chciałem, żeby strona była przede wszystkim - czyli o muzyce lat 80. O tym pisałem głównie sam, ale też niezbyt dużo, bo wiele miejsca poświęcałem electro-industrialowi. Dużo czasu zajmowało mi też administrowanie stroną. Przez pierwsze lata sam prowadziłem stronę pod względem technicznym. Byłem autorem layoutu a także zajmowałem się instalacją oprogramowania. Pierwsza wersja strony napisana była w html, z elementami css. Ale już po roku zainstalowałem prosty cms o nazwie "jportal" do prowadzenia serwisu informacyjnego. Reszta strony nadal była oparta o html, choć zastosowałem pewne podstawowe skrypty w php, które ułatwiały zarządzanie stroną. W ten sposób strona funkcjonowała aż do 2007 roku. To wszystko zabierało mi sporo czasu a przecież normalnie pracowałem zawodowo i miałem swoje osobiste sprawy. W tym czasie uformował się zespół chętnych osób, które chciały współredagować stronę. W związku z tym podzieliłem się obowiązkami związanym z redagowaniem strony ze współpracwnikami Alternativepop.pl. Utworzyłem funkcje zastępców redaktora naczelnego i sekretarza redakcji.
Koncerty na piąte urodziny Alternativepop.pl
W 2006 roku Alternativepop.pl obchodził rocznicę 5. lat swojego istnienia, którą zorganizowałem w formie wydarzenia koncertowego. W tym czasie współpracowałem z Akademickim Ośrodkiem Inicjatyw Artystycznych (AOIA) w Łodzi, który prowadził swój cykl koncertów pod nazwą "Poza Horyzont". W jego ramach odbywały się koncerty twórców z kręgu awangardy, postindustrialu, muzyki eksperymentalnej i improwizowanej. Połączyłem siły z AOIA i w ramach cyklu, w dniach 26-27 maja 2006 r. odbyła się dwudniowa impreza pn. "Poza horyzont - 5 lat Alternativepop.pl". Za skład pierwszego dnia odpowiadało AOIA a drugiego dnia miały się odbyć właściwe urodziny serwisu. Ja odpowiadałem za wykonawców, którzy zagrali drugiego dnia. Pierwszego dnia wystąpili: Wolfram, Emiter i C.H.District. Drugiego dnia zagrała grupa Interzone, której liderem był śp. Adam Pawłowski, równocześnie redaktor Alternativepop.pl. Zaprezentował się też projekt [haven], którego twórca miał na swoim koncie również kilka tekstów na stronie Alternativepop.pl. W charakterze gwiazdy zagrała puławska formacja postpunkowa DHM a imprezę zamknął postindustrialny projekt Moan. Impreza nie miała wysokiej frekwencji, uczestniczyło w niej jednego i drugiego dnia kilkadziesiąt osób. Mimo wszystko było to udane wydarzenie i sam fakt, że się odbyło uważałem za sukces. Relacje z imprezy:[czytaj relację >>]
Rejestracja Alternativepop.pl w Sądzie i reklamy AdSense
W 2007 sformalizowałem istnienia serwisu jako tytułu prasowego. Alternativepop.pl został wpisany przez Sąd Okręgowy w Łodzi do rejestru czasopism (jako Magazyn Internetowy Alternative Pop – Alternativepop.pl) z numerem rejestru 963, a Biblioteka Narodowa w Warszawie zarejestrowała Alternativepop.pl w międzynarodowym systemie informacji o wydawnictwach ciągłych i oznaczyła numerem ISSN 1897-9793.
Z uwagi na rozwój strony i sugestie niektórych współpracowników, żeby spróbować przekształcić Alternativepop.pl w profesjonalną stronę, która na siebie zarabia (w domyśle może płacić autorom za teksty) podjąłem próbę zmonetyzowania istnienia strony. Dwadzieścia lat temu nie było jednak takich możliwości jak dzisiaj. Nie istniały strony crowdfundingowe, dzięki którym można byłoby zbierać pieniądze. Jedyną możliwością było wstawienie na stronę komercyjnych reklam, ale rynek reklamy internetowej nie był wtedy jeszcze w pełni ukształtowany nawet jeśli chodzi o największe portale internetowe. W przypadku tak niszowej strony jak Alternativepop.pl miała ona zbyt mało wyświetleń, by mogła przynosić znaczące dochody z reklam. Mimo wszystko zainstalowałem reklamy Google AdSense, dzięki którym co kilka miesięcy miałem wpływy w wysokości ok. 300 złotych. Google wypłacało jakiekolwiek pieniądze po przekroczeniu limitu 100 dolarów, które były następnie przeliczane na złotówki. W sumie przez dwa lata, w okresie największej popularności Alternativepop.pl otrzymałem może kilka takich wypłat, co i tak nie pokrywało kosztów związanych z opłatami za hosting oraz domenę. O wypłatach dla autorów nawet nie wspominając. Pojawiła się też inicjatywa "Współdzielnia", do której Alternativepop.pl został zaproszony. W zamyśle pomysłodawców miał to być rodzaj domu mediowego obsługującego reklamy strony www pozostających w kręgu kultury niezależnej i alternatywnej. Mimo podpisania umowy nic z tego nie wyszło.
Zawieszenie istnienia strony
W latach 2005-2008 na stronie w coraz większym stopniu pojawiały się teksty dotyczące nowej muzyki z kręgu indie oraz rocka alternatywnego. Stronie przybywało współpracowników. W 2008 roku było już kilkadziesiąt osób, które przysyłały swoje teksty do publikacji. Alternativepop.pl miał wtedy kilku zastępców redaktora naczelnego, sekretarza redakcji, dwie korektorki, stałych fotoreportetów, z czego jeden na stałe mieszkający w Niemczech i przysyłający foto-relację z niemieckich festiwali dark independent – Wave Gotik Treffen czy M'era Luna. Ze względu na zawirowania w moim życiu zawodowym i osobistym miałem coraz mniej czasu na prowadzenie serwisu. Strona przestała pod względem merytorycznym przypominać serwis, który chciałem tworzyć, czego dowodem dla mnie było pojawianie się na stronie coraz większej liczby recenzji płyt, które nie były zgodne z duchem strony, który przyświecał mi przy jej założeniu. Najbardziej absurdalnym dla mnie potwierdzeniem tego było pojawianie się na stronie recenzji płyty grupy Behemoth. Zrozumiałem, że oddałem współdecydowanie o stronie osobom, które nie rozumiały czym Alternativepop.pl ma być.
Częściowym niepowodzeniem zakończyło się też zlecenie zewnętrznemu programiście napisanie strony od nowa i przekazanie mu zadań administratora strony, od których chciałem się uwolnić. Prowadzenie strony pod względem technicznym już dawno przekroczyło moje umiejętności. Nie miałem też czasu, by dalej uczyć się w tym kierunku i zwyczajnie wolałem pisać o muzyce, a nie zajmować się technicznymi aspektami istnienia strony. W związku z tym zleciłem wykonanie strony fanowi muzyki, który okazał się webmasterem, ale nie za darmo. Umówiliśmy się na kwotę, którą miałem mu zapłacić za wykonanie nowej szaty graficznej strony i wdrożenie nowego oprogramowania w oparciu o CMS Joomla. Niestety, skala zadania najprawdopodobniej go przerosła. Wprawdzie nowa strona powstała, ale nigdy nie zostały wdrożone wszystkie moduły i nie usunięto błędów panelu administracyjnego strony. Pieniądze zapłaciłem, ale strona nie w pełni była funkcjonalna a jej wykonawca ulotnił się i nadal musiałem zajmować się kwestiami technicznymi strony.
Nową wersję strony oficjalnie uruchomiłem w 2008 roku, ale byłem coraz bardziej zniechęcony. Skala problemów, która wiązała się z tym a także brak realnego wsparcie kogoś kto pomagałby mi w kwestiach technicznych, brak czasu spowodowany sprawami zawodowymi i osobistymi a także rozminięcie się coraz bardziej z treściami, które były na stronie publikowane, doprowadził mnie do decyzji o zawieszeniu istnienia strony, co nastąpiło na przełomie 2008 i 2009 roku.
Po zawieszeniu strony, większość współpracowników przyjęła ją bardzo negatywnie jako niezrozumiałą. Miałem jednak swoje powody, o których napisałem wyżej. Oprócz nich należy jeszcze dodać, że statystyki strony bezwzględnie obnażały to, że stronie zamiast przybywać czytelników, wyraźnie ich ubywało. Szczytowa liczba odsłon strony to lata 2005-2006. Po tym czasie, choć Internet miało w Polsce coraz więcej osób, liczba odsłon zaczęła spadać. Najwyraźniej Alternativepop.pl zaczął tracić swój target, nie pozyskując nowego. Moim zdaniem spowodowane to było coraz większym chaosem w treściach, które znajdowały się na stronie, a także tym, że niektóre z nich miały wątpliwą jakość merytoryczną. Właśnie to wszystko spowodowało, że chciałem zakończyć istnienie strony, która z jednej strony zacząła mi ciążyć a z drugiej strony przestała sprawiać radość. Pasja, która nie sprawia radości nie ma sensu.
XI. Alternativepop.pl - 2009-2015
Na początku 2009 roku dostałem jednak kilka listów od osób, których opinia miała dla mnie znaczenie, żeby się nie poddawać i wrócić do pierwotnych założeń strony. Czyli prezentowania muzyki nowofalowej z przełomu lat 70. i 80. oraz ogólnie muzyki z lat 80. Po przemyśleniu wznowiłem po miesiącu działanie strony, ale w założeniu miało wszystko wyglądać skromniej. Nie zależało mi już na pozyskiwaniu ani patronatów, akredytacji, ani nawiązywaniu współpracy z organizatorami imprez czy wytwórniami płytowymi. Chciałem tylko pisać na temat muzyki, którą lubię nie zważając na nic. Dodatkowo zmotywowało mnie dołączenie do strony nowego autora, który doskonale odczytał czym Alternativepop.pl ma być. Przez kilka lat, w gruncie rzeczy w dwie osoby pisaliśmy o płytach "ejtisowych" - OMD, Alphaville, A-Ha, Pet Shop Boys.
W tym czasie działałem jednak na "pół gwizdka". W 2009 roku urodziła mi się córka, oprócz rodziny, dużo czasu poświęcałem też pracy zawodowej i nie miałem czasu na większą uwagę dla Alternativepop.pl Nadal nie miałem nikogo od spraw technicznych, dlatego sam musiałem rozwiązywać, czasami przy pomocy redaktorów zaprzyjaźnionych serwisów internetowych, coraz częściej powtarzające się problemy techniczne strony. W końcu nieaktualizowane oprogramowanie Joomla, na którym była oparta strona, całkiem odmówiło posłuszeństwa. W 2015 roku przestał działać panel administracyjny, przez co nie mogłem wrzucać nowych tekstów. Ale strona wisiała w sieci jako archiwum tekstów. Całkiem przestała działać około 2018 roku.
XII. Alternativepop.pl 2015-2022 - blog i podcasty
Alternativepop.pl próbowałem jeszcze ratować tworząc w 2017 roku blog w oparciu o Wordpress. Do bloga przeniosłem z serwisu Alternativepop.pl swoje artykuły, publikowane od 2001 roku (około 300 recenzji, relacji i innych artykułów). Co jakiś czas wrzucałem też nowe teksty, ale były to tylko krótkie informacje, a nie nowe recenzje czy artykuły. Z powodu braku czasu na blogu publikowałem sporadycznie. Blog miał również problemy techniczne. W 2021 roku blog uległ uszkodzeniu i nie mogłem dodawać nowych materiałów.
Obok strony internetowej założyłem też profil Alternativepop.pl na facebooku, ale początkowo nie przywiązywałem do niego żadnego znaczenia, publikując na nim niemal losowo dosyć przypadkowe wpisy. Dzięki niemu zwrócił na mnie jednak uwagę twórca internetowego Gdynia Radio, który w 2018 roku zaproponował mi współracę polegającą na prowadzeniu audycji na temat muzyki lat 80. w jego radiu. Długo się wahałem, w końcu jednak dałem się namówić i od 2019 roku rozpocząłem współpracę z Gdynia Radio prowadząc audycję "Alternativepop.pl" poświęconą muzyce lat 80. Przez półtora roku co tydzień przygotowywałem kolejne podcasty. W sumie powstało ich 77. Audycje dostępne są dzisiaj w formie podcastów w serwisie Mixcloud: www.mixcloud.com/andrzej-korasiewicz/
XIII. Alternativepop.pl - powrót strony www w 2023 roku
W 2022 roku podjąłem decyzję o powrocie do idei strony www. Miałem więcej czasu i brakowało mi miejsca, gdzie mogę na swoich warunkach publikować własne przemyślenia na temat muzyki. Wcześniej współpracowałem jeszcze z lokalną stroną Prawalodz.pl na której pisałem o muzyce, ale jej twórca zwyczajnie zrezgnował z jej prowadzenia a strona obecnie nie jest dostępna online. To mnie tylko zdopingowało do tego, by przywrócić do Sieci własną stronę.
Wykonanie strony zleciłem firmie zajmującej się tworzeniem stron www. Prace nad nową wersją strony trwały kilka miesięcy. Ostatecznie strona Alternativepop.pl powróciła do Sieci 8 stycznia 2023 roku. Minęły już dwa lata od chwili, gdy to nastąpiło. W tym czasie do strony dołączyło kilku autorów, rozwinąłem też profil Alternativepop.pl na Facebooku i stworzyłem profil na Instagramie. Dzięki temu stronie przybyło sporo czytelników, którzy wcześniej o Alternativepop.pl nie słyszeli. Żeby zapewnić stronie stabilność istnienia stworzyłem też możliwość wsparcia strony poprzez Patronite.pl https://patronite.pl/alternativepop i postawienie wirutalnej kawy https://buycoffee.to/altenativepop / Wielkim powodem satysfakcji jest dla mnie to, że znalazło się co najmniej kilkanaście osób, które regularnie wspierają Alternativepop.pl finansowo czym przekonują mnie, że warto angażować się w pisanie na stronie, nie tylko dla siebie, ale i dla innych.
Andrzej Korasiewicz24.04.2025 r.
Depeche Mode. Iron Curtain - Warsaw 1985 Leszek Gnoiński, Marcin "Martini" CywińskiWydanie: Black PointsRok wydania: 2024Liczba stron: 112
"Depeche Mode. Iron Curtain - Warsaw 1985" to książka, a właściwie coś więcej niż tylko książka, bo zawiera nie tylko szereg zdjęć, ale również reprinty i reprodukcje materiałów koncertowych, która skierowana jest przede wszystkim do fanów Depeche Mode, ale nie tylko. Wokół koncertu Depeche Mode, który odbył się na Torwarze 30 lipca 1985 roku, autorzy budują narrację, w której opowiadają nie tylko o samym koncercie, ale także o tym jak rodziła się popularność zespołu w Polsce. A nawet szerzej - jak powstała cała otoczka muzyczna, swoiste podglebie, z którego wyrosła muzyka zespołu a także jaka była jej recepcja w komunistycznej Polsce. Autorzy próbują przy tym wiernie oddać nie tylko kwestie dotyczące rodzącej się popularności zespołu i muzyki synthpop i new romantic, ale także realia społeczno-polityczne i ogólnie kulturowe, w których przyszło żyć w Polsce lat 80. A na tle świata "zachodniego" były to warunki specjalne i daleko odbiegające od normalności, choć zmieniające się w latach. Od wybuchu rewolucji Solidarności w 1980 roku, gdy nastąpiło swoiste poluzowanie socjalistycznej dyktatury, tzw. "karnawał Solidarności", przez mroczny czas stanu wojennego wprowadzonego 13.12.1981 roku, kiedy zdławiono wszystkie przejawy wolności, aż po powolne odzyskiwanie pozorów normalności, tzw. "normalizację". Te wszystkie wydarzenia wprost nałożyły się na okres "wybuchu" na zachodzie Europy popularności muzyki syntezatorowej a także powstanie Depeche Mode. Zrozumiałe, że sprawy popkulturowe nie były wówczas priorytetowe dla większości Polaków, choć młodzież starała się żyć swoim życiem i gdy tylko warunki pozwalały, korzystać z okruchów zachodniego świata, które do nas docierały.
W 1980 roku rozpocząłem naukę w szkole podstawowej, ale muzyką jeszcze się nie interesowałem. Dzięki książce "Depeche Mode. Iron Curtain - Warsaw 1985" zrekonstruowałem sobie jak wyglądał początek recepcji muzyki syntezatorowej wtedy w Polsce, bo wydawnictwo, choć szczątkowo, zawiera również i takie informacje. Z postacią Bogdana Fabiańskiego zetknąłem się słuchając radia w połowie lat 80., ale mnie kojarzył się głównie z tandetną muzyką dyskotekową, którą wtedy grał, przez co nigdy nie stał się dla mnie nikim ważnym. Choć o jego zasługach w promocji twórczości Depeche Mode i new romantic w Polsce słyszałem w późniejszym okresie, to jednak właśnie dopiero dzięki "Depeche Mode. Iron Curtain - Warsaw 1985" uporządkowałem sobie te informacje, które złożyły się w sensowną całość, dzięki której spojrzałem przychylniejszym okiem na Fabiańskiego. Mimo skromnej objętości książki w warstwie literackiej takich odkryć poczyniłem jeszcze kilka.
W styczniu 1982 roku przeprowadziłem się z rodzicami na nowe łódzkie osiedle - Radogoszcz Zachód. Musiałem też zmienić szkołę, bo poprzednio mieszkaliśmy w drugim końcu miasta i dojazdy do starej szkoły były wykluczone. Co tu ukrywać. Okres był mroczny i ciężki. Dopiero co wprowadzony stan wojenny, w szkole patrzono na mnie podejrzliwie i natychmiast stałem się klasowym outsiderem. Wtedy właśnie zaczął mnie wciągać świat muzyki. Życie, które po wprowadzeniu stanu wojennego na kilka miesięcy niemal zamarło, powoli zaczęło się normalizować. W radiu uruchomiono Trójkę a wraz z nią Listę przebojów Programu Trzeciego (LP3). Na początku stałem się odbiorcą głównie polskiej muzyki - Republika, Maanam, Lombard, Lady Pank, Kombi, TSA, Oddział Zamknięty. To byli moi faworyci. Dzięki LP3 poznałem jednak nową, zachodnią muzykę i się nią zachwyciłem. Classix Nouveaux, Howard Jones, OMD, The Human League i przede wszystkim Ultravox. Ten ostatni wykonawca stał się moim ulubionym. Wtedy już nie tylko słuchałem LP3, ale zacząłem też zgrywać z radia, głównie Programu Drugiego Polskiego Radia, płyty w całości i poznawać całą dostępną wówczas muzykę, w tym klasykę rocka - od Led Zeppelin, przez Pink Floyd, Genesis, Yes po AC/DC i Deep Purple. Depeche Mode był dla mnie wówczas zespołem jednym z wielu. Większe znaczenie zyskał dopiero w 1984 roku, gdy usłyszałem "People are People", "Master and Servant" i "Somebody" a następnie całą płytę "Some Great Reward" [czytaj recenzję >>] . Wtedy dopiero poznałem wcześniejsze płyty zespołu, ale w moim przekonaniu w niczym nie dorównywały one "Some Great Reward". Ultravox pozostawał zresztą moim numerem jeden, jeśli chodzi o nową, syntezatorową muzykę.
I tutaj dochodzimy do roku 1985, czyli roku, w którym do Polski przyjeżdża na jedyny koncert Depeche Mode. Muzyka była wtedy najważniejszą sprawą w moim młodym życiu. Szkoły szczerze nienawidziłem. Miałem krąg pozaszkolnych kolegów na tzw. "podwórku", ale żaden z nich nie interesował się muzyką. Graliśmy w piłkę, tenis stołowy (rozkładało się po domach stoły, dokręcało siatkę i w takich okolicznościach rywalizowało - to był czas największej popularności Andrzeja Grubby), bawiliśmy się w "wojnę", grało się w kapsle, karty i trambambulę. W klasie były ze dwie osoby, które w ogóle interesowały się muzyką, ale raczej "klasyką rocka". Też lubiłem, ale najbardziej fascynowała mnie: Republika, U2 oraz Ultravox i "new romantic". W 1985 roku usłyszałem jednak utwór "Shake the Disease" [czytaj recenzję płyty "Singles 81-85" >>] , który zaczął przechylać czarę "ulubioności" z Ultravox na rzecz Depeche Mode. Dosłownie zakochałem się w tym nagraniu. Jak wynika z "Depeche Mode. Iron Curtain - Warsaw 1985" nie byłem w tym odosobniony. Szczerze jednak przyznam, że kompletnie nie zdawałem sobie wtedy sprawy z tego, że do Polski przyjeżdża Depeche Mode. Choć regularnie słuchałem LP3, kupowałem "Magazyn Muzyczny" i "Non Stop" jakoś ta informacja przed koncertem kompletnie mi umknęła. Inną rzeczą jest to, że słuchanie muzyki w warunkach domowych w zupełności mi wystarczało. Zupełnie nie dążyłem do bycia na jakimkolwiek koncercie. Choć nagranie "Shake the Disease" osiągnęło szczyt popularności na liście Trójki, czyli najwyraźniej popularność zespołu rosła, ja zupełnie tego nie dostrzegałem w swoim otoczeniu szkolnym i podwórkowym. Muzyka Ultravox czy Depeche Mode była dla mnie moją prywatną odskocznią od przykrych doznań w szkole. Zanurzałem się w te dźwięki i budowałem swój prywatny świat. W sukurs temu przyszły audycje "Romantycy Muzyki Rockowej" Tomasza Beksińskiego, na które trafiłem w 1985 i których stałem się stałym i wiernym słuchaczem. W końcu trafiłem na kogoś o podobnej wrażliwości do mojej, jak wówczas sądziłem, który gra muzykę, którą lubię. Kompletnie nie zdawałem sobie jednak sprawy w 1985 roku ze skali zjawiska pn. Depeche Mode, jakie wyłania się z książki "Depeche Mode. Iron Curtain - Warsaw 1985". Nie miałem pojęcia, że na koncercie byli zarówno Muniek Staszczyk z T.Love, czy przedstawiciele trójmiejskiej sceny alternatywnej a także Igor Czerniawski z Aya Rl, którą wówczas również uwielbiałem. No i przede wszystkim, że wtedy rzeczywiście zaczęła się rodzić jakaś namiastka subkultury "depeszowskiej". Choć od tonpressowskich płyt Depeche Mode, grupa stała się moim ulubionym zespołem, w obliczu fatalnej, jak ją wówczas postrzegałem, płyty "U-vox" Ultravox, to nigdy nie czułem się częścią żadnej większej społeczności "fanów DM" a nawet nie wiedziałem o istnieniu takowej. O "depeszach" tak naprawdę dowiedziałem się dopiero w okolicy wydania płyty "Violator" [czytaj recenzję >>] , która mnie bardzo zawiodła. Podobnie jak jednego z wypowiadających się w książce "Depeche Mode. Iron Curtain - Warsaw 1985" fanów.
Chociażby dla tych wszystkich odkryć warto było zapoznać się z bogato ilustrowanym wydawnictwem "Depeche Mode. Iron Curtain - Warsaw 1985" a przy okazji skonfrontować własne wspomnienia z tamtego czasu, ze wspomnieniami innych bohaterów wydawnictwa. W moim przypadku często bardzo odmiennymi wspomnieniami. Bardzo wartościowa praca, choć chciałoby się więcej tekstu a mniej zdjęć. Niektórych może odstraszyć też cena, ale i tak nie mam wątpliwości, że cały nakład zostanie wykupiony.
Andrzej Korasiewicz04.01.2025 r.
Na wstępie zaznaczę, że wszystkie cytaty z audycji Tomasza Beksińskiego i jego tłumaczenia tekstów piosenek, użyte w poniższym artykule, pochodzą ze strony [Audycje Tomasza Beksińskiego >>] Przy pisaniu tekstu w zakresie faktów, poza tym, że korzystałem ze swojej pamięci, to posiłkowałem się też lekturą książek:
Małgorzata Grzebałtowska "Beksińscy. Portret podwójny"Zdzisław Beksiński, Jarosław Mikołaj Skoczeń "Beksiński. Dzień po dniu kończącego się życia"Wiesław Weiss „Tomek Beksiński. Portret prawdziwy"
Synth pop w PRL
W Polsce czasów PRL syntezatorowy pop nie cieszył się nadmiernym szacunkiem. Wprawdzie najbardziej popularne utwory z tego kręgu można było usłyszeć na Liście Przebojów Programu Trzeciego, ale przeważnie nie zajmowały tam wysokich pozycji. Chlubnym wyjątkiem była popularność Classix Nouveaux a od połowy lat 80. Depeche Mode. W Polsce królował wtedy polski rock - Maanam, Republika, TSA, Perfect, Oddział Zamknięty. Nie było też wykonawców, którzy grali podobnie do Ultravox, OMD czy Spandau Ballet. Jedynym rodzynkiem było Kombi, które z formacji wykonującej na przełomie lat 70. i 80. pop rocka przeistoczyło się, za sprawą jej lidera Sławomira Łosowskiego, około 1982 roku w grupę synth-popową. Zaistniał też wtedy Bogdan Gajkowski vel Kapitan Nemo a w mniejszym stopniu także Klincz. Byli jeszcze inni wykonawcy, którzy używali syntezatorów, m.in. Lombard czy 2+1, ale początkowo to było wszystko.
W dodatku w Polsce, wspomniani artyści nie wywodzili się z kręgów nowej fali postpunkowego rocka, jak to było na Zachodzie, ale byli wykonawcami z kręgu mainstreamowego rocka, albo wręcz piosenki estradowej. Z czasem, wraz z rozwojem festiwalu w Jarocinie, zaczęły pojawiać się grupy nowofalowe, które w większym stopniu używały elektroniki. Jednak muzyka, którą wykonywały przeważnie była rodzajem cold wave a nie synth pop. Choć i takie próby podejmowano, jak było w przypadku kieleckiego Domu Mody. [Zobacz "Dom Mody - rozmowa z Witoldem Gąską o zespole, latach 80., polskim new romantic i muzyce fortepianowej" >>]
Tomasz Beksiński - samotny jeździec
Nie było polskich grup "new romantic" czy też synth-pop. Muzyka będąca wtedy w czołówce popularności w krajach kapitalistycznego Zachodu, nie była promowana w ówczesnych polskich mediach. Wprawdzie w "Magazynie Muzycznym" odnotowano istnienie kilku wykonawców z tego kręgu, ale ukazały się tylko krótkie notatki m.in. o The Human League czy Ultravox. Istniały jednak osoby, które zwróciły uwagę na "new romantic". Jedną z nich był Tomasz Beksiński, wówczas młody student anglistyki, syn słynnego malarza Zdzisława Beksińskiego.
Młody Beksiński od wczesnych lat był fascynatem muzyki, trochę dziwakiem, na pewno osobą wrażliwą i niepokorną, nie potrafiącą pogodzić się z szarzyzną otaczającego go świata. Od 1979 roku działał jako prezenter muzyczny, prowadząc lokalne dyskoteki m.in. w klubie „Dedal” w Rzeszowie oraz w Sanockim Domu Kultury. Z czasem, trochę dzięki protekcji znajomych ojca, zaczął pracować w polskim radiu.
Na antenie Polskiego Radia zadebiutował 23 maja 1982 w bloku „Muzyczne Studio Młodych” nadawanym w Programie I Polskiego Radia u boku Bogdana Fabiańskiego. Jego debiut w Programie III Polskiego Radia miał miejsce 2 października 1982 u Marka Niedźwieckiego w audycji „Zapraszamy do Trójki”. W lipcu 1983 został stałym współpracownikiem Programu I Polskiego Radia. Jednak to w radiowej Dwójce otrzymał możliwość prowadzenia audycji autorskiej pn. "Romantycy Muzyki Rockowej" (RMR), która dla mnie i jak sądzę dla wielu innych stała się prawdziwym misterium i radiowym Teatrem Wyobraźni.
{youtube}https://www.youtube.com/watch?v=UMPC8QJF6sI{/youtube}
Romantycy Muzyki Rockowej
RMR wystartowali 26 marca 1985 roku. W czasach, gdy na umownym "Zachodzie" muzyka "new romantic" wychodziła już z mody, w Polsce dopiero uzyskała szerszą prezentację. To jeden z wielu absurdów ówczesnej socjalistycznej rzeczywstości. Akurat ja z tego skorzystałem, bo będąc urodzonym w 1973 roku, byłem za młody, by około 1980 roku na żywo śledzić rozkwit "new romantic". W 1985 roku miałem 12 lat i byłem już w pełni świadomym odbiorcą muzyki. Więcej, muzyka była wtedy całym moim światem. Wchłaniałem i poznawałem całą historię muzyki rozrywkowej od lat 60. poczynając. Najbardziej oczywiście fascynowała mnie wówczas współczesna muzyka. Interesował mnie polski rock a także wykonawcy w rodzaju Ultravox, Kajagoogoo, Howard Jones etc. Wtedy właśnie natrafiłem na audycję RMR.
RMR Beksińskiego słuchałem od początku. Początkowo tylko po to, żeby zgrywać prezentowane tam płyty, jak z innych ówczesnych audycji w rodzaju Wieczór Płytowy. Pierwsze dziesieć programów RMR przedstawiał spiker, więc magii żadnej nie było. Z czasem jednak, gdy prowadzenie audycji przejął osobiście Beksiński, wszedłem w świat, który autor zaczął kreować.
Już pierwsze audycje, czytane przez spikera, wskazywały, że RMR to nie tylko autorski program Beksińskiego, ale również autorska wizja "nowego romantyzmu". Usłyszeliśmy wtedy muzykę Ultravox (w aż 4 audycjach!), Gary Numana, Spandau Ballet, Real Life, Howarda Jonesa i w dwóch audycjach ... Joy Division. Już było wiadomo, że Beksiński stworzył coś wyjątkowego i niezwykłego. To nie była kolejna zwykła audycja po to, by zgrać z radia nowe płyty. Tu chodziło o coś więcej.
Ultravox i credo "nowego romantyzmu" według Beksińskiego
Beksiński osobiście RMR zaczął prowadzić 6 czerwca 1985 roku. Nadał wtedy płytę "Orchestral Manoeuvres In The Dark" (1980). Swoje credo dotyczące "nowego romantyzmu" najpełniej przedstawił 18 czerwca 1985 roku, kiedy zaprezentował płytę "Vienna" Ultravox [czytaj recenzję >>] wraz z tłumaczeniami tekstów. Oddajmy głos Beksińskiemu:
"Proszę Państwa, tak oto kończy się płyta "Vienna".[...] "Vienna" - "Wiedeń", pierwszy prawdziwie noworomantyczny poemat muzyczny na syntezator[...] I teraz teksty, które rzucają bardzo wiele światła na ideę nowego romantyzmu.
"New Europeans" - prawdziwe credo syntezatorowego rocka.
Na cichej ulicy zalanej deszczemStał młody, samotny człowiekZ radioodbiornikiem przytulonym do twarzyStare melodie już dawno przebrzmiałyI teraz na zatłoczonej, zalanej słońcem plażyOn zakłada swoje słuchawkiW pieśni syntezatorów wiruje nowoczesny światTakie jest europejskie dziedzictwoDzisiejsza kulturaTacy są nowi Europejczycy
"Passing Strangers" - "Mijając nieznajomych".
Byliśmy tacy młodzi, próżni, pełni nadzieiTańczyliśmy w mroku, śpiewaliśmy w deszczuRozmawialiśmy, mijając nieznajomychZawsze jednak lądując w punkcie wyjściaZgubieni w tłumie staliśmy samotnieJak złoczyńcy, skradając się przez wspomnieniaŚciskając uczucia, tuląc się do siebie zbyt mocnoJesteśmy więźniami naszych wyblakłych tajemnicZgruchotanych przez światło i przemienionych w prochCzas ucieka zbyt szybko
"Sleepwalk" - "Spacer we śnie".
Toczę się, przewracam, mamroczę cośI wzywam różne imionaNagi i pokrwawionyBezradnie zmieniam swoje twarzeByliśmy daleko od siebieAle zderzyliśmy się, spacerując we śnieNie czuję już swych palcówKtóre zaciskam wokół mej szyiPodczas gdy śnię, spacerując we śnie
"Mr. X" - "Pan X" - być może jest nim John Foxx.
Oto zdjęcie człowieka prawdziwie obcegoMógł być mordercą, mógł być ślepcem z laskąMoże zginął przed laty w wypadku samochodowym
Kiedyś wydawało mi się, że go widziałemAle gdy spytałem go o godzinę, odwrócił sięTo jednak nie był on
Szukałem go długo
Ujrzałem go nagle na lotniskuPomachałem nawet do niego, ale chyba mnie nie zauważyłTo dziwne uczucie, już wiem kim jest Pan X
I wreszcie słynny "Wiedeń".
W zimnym powietrzuKtóre zamrażało nasz oddech na okiennych szybachSpacerowaliśmy, a potem leżeliśmy, czekającMuzyka snuje się wokół nasNawiedza dźwiękami staccatoWzywa swym rytmemW nocy jesteśmy samotniMinęło uczucieZostaliśmy tylko ty i jaGdy światło dniaPrzynosi chłodną, pustą ciszęWystarczy pomachać rękąI zimne, szare niebo zniknie na horyzoncieZnowu zostajemy tylko ty i ja i WiedeńAle dla mnie jest to bez znaczenia
Proszę Państwa, myślę, że teksty piosenek, cytowane przed chwilą, pomogły Państwu zrozumieć, skąd wzięło się określenie new romantic. Mam też nadzieję, że od tej chwili nagrania Ultravox będą dla Państwa jakby bogatsze i że łatwiej odnajdą się Państwo w ich romantycznej atmosferze[...]"
W ten sposób Beksiński zbudował pomnik Ultravox, któremu do dzisiaj oddają hołdy ci, którzy wówczas słuchali słów Beksińskiego. Czy zasłużenie? Ja nie mam żadnych wątpliwości, że tak.
{youtube}https://www.youtube.com/watch?v=xJeWySiuq1I{/youtube}
Koniec Romantyków Muzyki Rockowej
Audycja o "nowych romantykach" i "postnoworomantykach" trwała aż do czerwca 1990 roku. Po przemianach społeczno-politycznych radio przestało prezentować płyty w całości. Socjalistyczne piractwo musiało odejść do przeszłości a radiowe dziennikarstwo muzyczne wypracować nową formułę. To była jedna z przyczyn końca audycji radiowych, które powstały w polskim radiu przed 1989 roku. W przypadku RMR dodatkowo dochodzi duch czasu.
W czasach, gdy rodził sę grunge a do mainstreamu przebijał się thrash metal, w polskim radiu nadal istniała audycja, która promowała new romantic... To z jednej strony pokazuje skalę zapóźnienia cywilizacyjnego, w którym wówczas znajdowaliśmy się. Z drugiej strony RMR była niszą, w której mogli schronić się wszyscy, którzy chcieli słuchać "romantycznej muzyki rockowej".
Tomasz Beksiński 18 czerwca 1990 rok tak zapowiadał ostatnią audycję RMR:
"[...] Dzisiaj audycja numer 260. Będzie ich wszystkich 261 łącznie z tą, która pojawi się za tydzień o tej porze. I myślę, proszę Państwa, że za tydzień będziemy mogli sobie posłuchać może nie najlepszej płyty, ale takiej płyty, która w pewnym sensie zamknie ten cały nasz okres noworomantyczny i postnoworomantyczny. Konkretnie płyta zespołu Visage, trzecia, "Beat Boy", której jak dotąd nie słuchaliśmy w tym cyklu, no ale wydaje mi się właśnie jej wysłuchanie, a płyta ukazała się w roku '84, powinno zakończyć te wszystkie nasze rozważania, które kontynuowaliśmy przez wiele, wiele poniedziałkowych, a kiedyś na samym początku wtorkowych popołudni bądź wieczorów."
Tydzień później, 25 czerwca 1990 roku, Beksiński żegnał się ze swoimi słuchaczami w ten sposób:
"Samotny mężczyzna na pustym peroniePrzy jego boku walizkaPara oczu spogląda chłodno w milczeniuGdy on przestraszony próbuje się ukryćWszyscy znikamy w szarości
To fragment tekstu do jednego ze sztandarowych utworów muzyki new romantic, pierwszego wielkiego przeboju zespołu Visage - "Fade To Grey". Za chwilę pożegnamy się tym utworem. Chciałbym jeszcze na koniec coś przyjemnego Państwu powiedzieć. [...]Chciałbym, proszę Państwa, abyśmy razem wybrali się do tej następnej stacji, bo w tej chwili czuję się trochę jak ten samotny mężczyzna na pustym peronie, a przy jego boku walizka. Tą naszą następną stacją będą piątki o godzinie 23:45, już od 6 lipca. Będzie to różna muzyka. Nie tylko taka jakiej słuchaliśmy w poniedziałki, będzie tam wszystko. I mam cichą nadzieję, że do tej następnej stacji nie pojadę tym pociągiem sam, tylko że wybierzemy się tam razem. Tak więc z prawdziwą przyjemnością mówię Państwu do usłyszenia."
Przyznam, że ja nie wsiadłem do tego pociągu i do następnej stacji Beksiński podążył beze mnie. Wtedy moje drogi, jako słuchacza, z Beksińskim rozeszły się. Słuchałem już wtedy zupełnie innej muzyki, niż ta którą Beksiński zaczął prezentować w latach 90. w Trójce, a która była wynikiem jego wzmagającej się fascyncji horrorem, wampiryzmem i gotykiem.
Rozczarowanie Beksińskiego muzyką "new romantic"
Po kilku latach Beksiński zaczął dystansować się od new romantic oraz swojej roli w popularyzacji tego nurtu. W artykule pt. "Strzał w 10-tkę new romantic", opublikowanym w numerze 7/1995 pisma "Tylko Rock", pisał:
"Zdaję sobie sprawę z tego, że w dużym stopniu ponoszę odpowiedzialność za spopularyzowanie w Polsce tego krótkotrwałego i w sumie mało znaczącego w historii rocka stylu, zwanego "new romantic". Jednak na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych był on jedynym światłem w mroku zgrzytów i hałasów, punkowych jazgotów, awangardowych brudów..."
To podsumowanie wiele mówi o tym w jak bardzo autorski sposób Beksiński postrzegał "new romantic". Jak wynika z książki Dylana Jonesa "Sweet Dreams: Od kultury klubowej do kultury stylu. Opowieść o Nowych Romantykach" - [czytaj artykuł: "Sweet Dreams - Opowieść o Nowych Romantykach" >>] , "new romantic" wprawdzie stawiał się w kontrze do sceny punkowej, jednocześnie jednak poniekąd wyłonił się z niej.
Ttumacząc się jakby z mistyfikacji, którą sam stworzył, Beksiński pisał w "Tylko Rocku":
"Styl stworzony przez nowofalowych użytkowników syntezatorów ochrzczono mianem "new romantic" głównie dlatego, iż ci stosunkowo młodzi wykonawcy dość zabawnie łączyli taneczny hedonizm z dekadencją spod znaku "no future". Gdyby ktoś pokusił się o złośliwą, lecz wierną karykaturę typowego "nowego romantyka", musiałby narysować tańczącego Giaura z syntezatorem pod pachą, Śpiewającego o cierpieniach młodego Wertera. Z jednej strony dużo było w tej muzyce emocji, wzruszeń, wręcz cierpiętniczych klimatów... a z drugiej niektórzy piewcy "new romantic" z powodzeniem pełnili rolę efektownych wieszaków na kolorowe ciuchy, przez co stali się dyktatorami mody (vide Duran Duran). Niektórym jednak udało się stworzyć swoiste arcydzieła. Ale moda na "new romantic" trwała krótko i gdy termin stał się znany w Polsce, był już martwy."
Wszystko to prawda, ale w audycjach RMR słuchacze mieli inny obraz tego zjawiska i to namalowany przez samego Beksińskiego. Można wręcz napisać, że Beksiński opowiadał o muzyce, którą sam wymyślił. Mówił o modzie, która wprawdzie naprawdę istniała, ale miała innych charakter niż ten kreowany w audycjach Beksińskiego. "New romantic" według Beksińskiego był piękniejszy, wznioślejszy, wyjątkowy a nie "zwykły, prosty i niewiele znaczący w historii rocka", jak sam pisał o nim po latach.
Popkultura doby realnego socjalizmu
Ta mistyfikacja była możliwa do przeprowadzenia w Polsce socjalistycznej, gdy większość Polaków była odcięta od świata i wiedzy co się tak naprawdę dzieje na tzw. "Zachodzie". Z drugiej strony jednak, Beksiński stworzył swoją autorską wizję "nowego romantyzmu", w którym było miejsce zarówno dla Ultravox, Depeche Mode, Joy Division czy Clan of Xymox. Gdy w latach 90. "sprawa się rypła" i więcej osób zaczeło zauważać, że żyliśmy w fikcyjnej rzeczywistości popkultury realnego socjalizmu, sam Beksiński zaczął się wycofywać ze swoich tez.
Smutny koniec Beksińskiego
Lata 90. to w ogóle nie był dobry czas dla synth popu i new romantic. Wtedy ja też przestałem słuchać tej muzyki. Przestałem również słuchać radia. Nie słuchałem nowych audycji Beksińkiego w radiowej Trójce. Nie podobał mi się również nowy, "wampiryczny" wizerunek dziennikarza. Choć już w latach 80. Beksiński przejawiał takie tendencje - od zawsze lubił horror, czy poezję Edgara Alana Poe - to jednak wcześniej przyjęło to inną formę. Nowy romantyzm, oprócz składnika melancholijnego i romantycznego, miał też w sobie element futuryzmu i swoistego "wyjścia do przodu".
Zmieniło się to w latach 90. kiedy Beksiński zaczął coraz bardziej "odlatywać" w kierunku gotycko-wampirycznym z czym zupełnie nie było mi po drodze. Czytałem jeszcze jego teksty w "Tylko Rocku", włącznie z często kontrowersyjnymi felietonami, ale to był wtedy mój jedyny kontakt z działalnością Beksińskiego. Jego pożegnalny felieton czytałem z mocnym niepokojem. Niestety, wkrótce po tym, dotarła do mnie wiadomość, że Beksiński popełnił samobójstwo.
Tęsknota za utraconym czasem
Dzisiaj, po ponad prawie 25 latach od śmierci Beksińskiego i 34 od chwili, gdy ostatni raz wybrzmiała w radiowej Dwójce audycja RMR, wolę raczej pamiętać te wielkie chwile Beksińskiego z lat 80. Gdy dzięki jego audycji okazało się, że istnieje muzyka, która nie tylko potrafi ukoić troski dnia codziennego, ale i wyznaczyć nowe ścieżki Przyszłości. I za tę magię, którą Beksiński stworzył wtedy, jestem mu wdzięczny. Na pewno była ona jedną z inspiracja dla powstania strony Alternativepop.pl
Andrzej Korasiewicz05.03.2024 r.
Poniżej lista audycji Romantycy Muzyki Rockowej wraz z prezentowanymi w nich albumami - za stroną [Audycje Tomasza Beksińskiego >>]
1985
1985-03-26 - ULTRAVOX - Systems Of Romance1985-04-02 - GARY NUMAN "Replicas"1985-04-09 - ULTRAVOX "The Collection" Cz.11985-04-16 - ULTRAVOX "The Collection" Cz.21985-04-23 - ULTRAVOX "The Collection" Cz.3 Maxi Version1985-04-30 - SPANDAU BALLET "Journey To Glory"1985-05-07 - REAL LIFE "Heartland"1985-05-14 - HOWARD JONES "The Twelve Inch Album"1985-05-21 - JOY DIVISION "Unknown Pleasures"1985-05-28 - JOY DIVISION "Closer"1985-06-04 - OMD "Orchestral Manoeuvres In The Dark"1985-06-11 - THE HUMAN LEAGUE "Reproduction"1985-06-18 - Ultravox "Vienna"1985-06-25 - VISAGE "Visage"1985-07-02 - THE HUMAN LEAGUE "Dare!"1985-07-06 - DEAD OR ALIVE "Dead Or Alive"1985-07-09 - KIM WILDE "Select"1985-07-10 - CHINA CRISIS "Working With Fire And Steel"1985-07-13 - DEAD OR ALIVE "Sophisticated Boom Boom"1985-07-16 - China Crisis - "Flaunt The Imperfection" (1985)1985-07-20 - DEAD OR ALIVE "Youthquake"1985-07-23 - THE TWINS "A Wild Romance"1985-07-27 - YAZOO "Upstairs At Eric's"1985-07-30 - COMPILATION NEW ROMANTIC1985-08-06 - Dead Or Alive - "Sophisticated Boom Boom" (1984)1985-08-13 - Dead Or Alive - "Youthquake" (1985), i ...1985-08-20 - The Buggles - "The Age Of Plastic" (1980), The Twins (1 utwór)1985-08-27 - Yazoo - "Upstairs At Eric's" (1982), Situations1985-09-03 - Depeche Mode "Speak & Speel"1985-09-10 - John Foxx - "Metamatic" (1980)1985-09-17 - JOHN FOXX "The Garden"1985-09-24 - JOHN FOXX "Metal Beat" - Canada Compilation1985-10-01 - TALK TALK "The Party's - Over"1985-10-05 - ULTRAVOX "Monument"1985-10-08 - SOFT CELL "Tainted Love" EP1985-10-12 - NEW ORDER "Movement" (Wieczorem premiera The Gift Midge Ure)1985-10-15 - ULTRAVOX "Rage In Eden"1985-10-19 - VISAGE "The Anvil"1985-10-22 - JOHN FOXX "In Mysterious Ways"1985-10-29 - Depeche Mode "A Broken Frame"1985-11-05 - Ultravox - Accent On Youth, The Ascent, Your Name, "Monument" (1983)1985-11-12 - New Order - "Movement" (1981)1985-11-19 - Visage - "The Anvil" (1982)1985-11-26 - Orchestral Manoeuvres In The Dark - "Organisation" (1980)1985-12-02 - "Ultravox!" (1977)1985-12-09 - Ultravox - "Ha! Ha! Ha!" (1977), "Systems Of Romance" (1978) (2 utwory)1985-12-16 - Ultravox - "Systems Of Romance" (reszta), John Foxx - "Endlessly" (12') (1983)1985-12-17 - JOHN FOXX - Maxi Single1985-12-23 - Depeche Mode, John Foxx1985-12-24 - Depeche Mode - Pierwsze Maxi Single1985-12-30 - The Icicle Works - Assumed Sundown, Midge Ure - That Certain Smile, 3 utwory, Depeche Mode - "The Singles 1981-1985" (2 strona), John Foxx - Enter The Angel (Extended)
1986
1986-01-06 - REAL LIFE "Flame"1986-01-13 - SIMPLE MINDS "Once Upon A Time"1986-01-20 - GARY NUMAN "Fury"1986-01-27 - TALK TALK "It's My Mix"1986-02-03 - COCTEAU TWINS "Garlands"1986-02-05 - Cocteau Twins - "Garlands" (1982)1986-02-10 - Depeche Mode - Koncerty cz.11986-02-12 - Depeche Mode - koncert z Hammersmith Odeon 1982.10.251986-02-17 - Depeche Mode - Koncerty cz.21986-02-19 - Dead Can Dance - De Profundis, Depeche Mode - koncert z 1982.10.25 (2 utwory), koncert z Liverpoolu 1984.09.29 (4 utwory), "People Are People" (198?) (2 utwory), My Secret Garden, Dead Can Dance - De Profundis 1986-02-24 - THE TWINS "Passion Factory"1986-02-26 - The Twins - "Passion Factory" (1981)1986-03-03 - TALK TALK "The Colour Of Spring"1986-03-05 - Talk Talk - "The Colour Of Spring" (1986)1986-03-10 - SOFT CELL "Non Stop Erotic Cabaret"1986-03-12 - Soft Cell - "Non Stop Erotic Cabaret" (1981)1986-03-17 - Dead Can Dance "Spleen And Ideal"1986-03-19 - Dead Can Dance - "Spleen And Ideal" (1985)1986-03-24 - OMD "Architecture And Morality"1986-03-26 - Orchestral Manoeuvres In The Dark - "Architecture And Morality" (1981), Navigation1986-03-29 - Wydanie specjalne - MIDGE URE EP, TALK TALK1986-04-05 - Depeche Mode - "Black Celebration" (1986?)1986-04-07 - DURAN DURAN "Duran Duran"1986-04-14 - Kim Wilde - "Kim Wilde" (1981)1986-04-21 - OMD - B side singles1986-04-28 - Depeche Mode "Construction Time Again"1986-05-03 - CLASSIX NOUVEAUX "Night People"1986-05-05 - Classix Nouveaux - "Night People" (1981)1986-05-12 - JOY DIVISION "Still" cz.11986-05-19 - JOY DIVISION "Still" cz.21986-05-26 - "Clan Of Xymox" (1985)1986-06-02 - White Door "Windows"1986-06-09 - TEARS FOR FEARS "The Hurting"1986-06-16 - PSEUDO ECHO "Autumnal Park"1986-06-23 - COCTEAU TWINS "Head Over Heels"1986-06-30 - Dif Juz - "Extractions"1986-07-07 - THE TWINS "Hold On To Your Dreams"1986-07-14 - JOHN FOXX "In Mysterious Ways" (powt.)1986-07-21 - TALK TALK "The Colour Of Spring" (powt.)1986-07-28 - PROPAGANDA "A Secret Wish"1986-08-04 - CHINA CRISIS "Difficult Shapes And Passive Rhythms"1986-08-11 - HOWARD JONES - Maxi single1986-08-18 - TALK TALK "The Party's Over" (powt.)1986-08-25 - JOHN FOXX "The Golden Section"1986-09-01 - John Foxx - załącznik do "The Garden" + single1986-09-08 - THE SISTERS OF MERCY "The First And Last And Always"1986-09-15 - COCTEAU TWINS "The Treasure"1986-09-22 - OMD "Dazzle Ships"1986-09-29 - ULTRAVOX "Quartet"1986-10-06 - TALK TALK "It's My Life"1986-10-13 - Duran Duran - "Rio"1986-10-20 - OMD "The Pacific Age"1986-10-27 - ULTRAVOX "U-Vox"1986-11-03 - THIS MORTAL COIL "It'll End In Tears"1986-11-10 - ULTRAVOX "Lament"1986-11-17 - YAZOO "You And Me Both"1986-11-24 - YAZOO - Maxi single1986-12-01 - Clan Of Xymox "Medusa"1986-12-08 - Depeche Mode - Maxi single cd.1986-12-15 - ICEHOUSE "Icehouse"1986-12-22 - ICEHOUSE "Primitive Man"1986-12-29 - PET SHOP BOYS - Single
1987
1987-01-05 - Chris de Burgh - "Into The Light" (1986)1987-01-12 - Depeche Mode - "Some Great Reward" (1984)1987-01-19 - The Expression - "Conscience" (1985), Duran Duran - Vertigo (fragment)1987-01-26 - Kids In The Kitchen - "Shine" (1985)1987-02-02 - Opposition - "Intimacy" (1983)1987-02-09 - "A Flock Of Seagulls" (1982)1987-02-16 - Soft Cell "Non Stop Extatic Dancing" (1982), "Torch" (12') (1982)1987-02-23 - Japan - "Adolescent Sex" (1978)1987-03-02 - Japan - "Obscure Alternatives" (1979)1987-03-09 - Ultravox - "Vienna" (1980)1987-03-16 - Ultravox - "Rage In Eden" (1981)1987-03-23 - Midge Ure - "The Gift" (1985)1987-03-30 - Breathless - "The Glass Bead Game" (1986), Duran Duran - We Need You (fragment)1987-04-06 - Bauhaus - nagrania z singli i maksisingli1987-04-13 - Tears For Fears - "Songs From The Big Chair" (1985)1987-04-20 - ---1987-04-27 - Arcadia - "So Red The Rose" (1985)1987-05-04 - Talk Talk - nagrania z singli i maksisingli1987-05-11 - The Blue Nile - "A Walk Across The Rooftops" (1984)1987-05-18 - Joy Division - nagrania z singli i maksisingli, New Order - "Ceremony" (SP) plus tłumaczenia tekstów1987-05-25 - The Sisterhood - "Gift" (1986)1987-06-01 - Talk Talk - nagrania z singli i maksisingli, White Door - Flame In My Heart (fragment)1987-06-08 - Depeche Mode - nagrania z singli i maksisingli1987-06-15 - Depeche Mode - nagrania z singli i maksisingli1987-06-22 - Ultravox - nagrania z singli i maksisingli1987-06-29 - Orchestral Manoeuvres In The Dark - nagrania z singli i maksisingli1987-07-06 - Classix Nouveaux - "Secret" (1983)1987-07-13 - Erasure - "The Circus" (1986)1987-07-20 - Kim Wilde - "Catch As Catch Can" (1983?)1987-07-27 - Kim Wilde - "Teases And Dares" (1984)1987-08-03 - Alison Moyet - "Alf" (1984)1987-08-10 - Howard Jones - "One To One" (1986)1987-08-17 - The Twins - "Until The End Of Time" (1985), The Golden Ring1987-08-24 - Alison Moyet - "Raindancing" (1987)1987-08-31 - Erasure - "Wonderland" (1986)1987-09-07 - The Human League - "Reproduction" (1979)1987-09-14 - The Human League - "Travelogue" (1980), Roll 'N' Roll, Dance Vision1987-09-21 - Duran Duran - "Seven And The Ragged Tiger" (1983), Secret Octobar1987-09-28 - Duran Duran - nagrania z singli i maksisingli oraz remiksy1987-10-05 - ---1987-10-12 - Dead Can Dance - "Within The Realm Of A Dying Sun" (1987), De Profundis1987-10-19 - Gary Numan - "Telekon" (1979)1987-10-26 - Simple Minds - "Life In A Day" (1979)1987-11-02 - Ultravox - "The 12' Collection" (1984)1987-11-09 - Ultravox - nagrania z singli i maksisingli1987-11-16 - Depeche Mode - nagrania z singli i maksisingli1987-11-23 - Depeche Mode - nagrania z singli i maksisingli1987-11-30 - Orchestral Manoeuvres In The Dark - "Junk Culture" (1984)1987-12-07 - Breathless - "Three Times And Waving" (1987)1987-12-14 - Icehouse - "Man Of Colours" (1987)1987-12-21 - Midge Ure - nagrania z singli i maksisingli1987-12-28 - David Sylvian - "Secrets Of The Beehive" (1987)
1988
1988-01-04 - Talk Talk - "The Party's Over" (1982)1988-01-11 - Depeche Mode - "Music For The Masses" (1987)1988-01-18 - Duran Duran - "Duran Duran" (1981)1988-01-25 - New Order - "Substance" (1987) (fragment)1988-02-01 - New Order - "Substance" (1987) (fragment)1988-02-08 - New Order - "Substance" (1987) (fragment)1988-02-15 - Fad Gadget - "Fireside Favourites" (1980), "One Man's Meat" (12'') (1984)1988-02-22 - "Clan Of Xymox" (1985) (bez 1 utworu)1988-02-29 - Clan Of Xymox - A Day, "Medusa" (1986)1988-03-07 - Pieter Nooten, Michael Brook - "Sleeps With The Fishes" (1987)1988-03-14 - Ultravox - "Monument"1988-03-21 - Orchestral Manoeuvres In The Dark - "Crush" (1985), Secret (Ext.), So In Love1988-03-28 - The Icicle Works - High Time, Tears For Fears - utwory z singli (?)1988-04-04 - ---1988-04-11 - Heaven 17 - "Penthouse And Pavement" (1980), I'm Your Money, A-Ha! (fragment 1 utworu)1988-04-18 - Simple Minds - "Real To Real Cacophony" (1979), Kissing The Pink (1 utwór), The Icicle Works (1 utwór we fragmencie)1988-04-25 - Sunglasses After Dark (1 utwór), The Sisters Of Mercy - "Temple Of Love" (12'') (1983), Richenel (1 utwór), Days Of Sorrow - "Wild World" (12'') (1986), This Mortal Coil (2 utwory)1988-05-02 - "The Icicle Works" (1984), Reverie Girl, High Time (fragment)1988-05-09 - David Sylvian - "Brilliant Trees" (1984), Withered Wall (wersja instrumentalna)1988-05-16 - Joy Division - "Unknown Pleasures" (1979)1988-05-23 - Camouflage "Voices And Images"1988-05-30 - Depeche Mode - koncert z Hammersmith Odeon 1982.10.25 (1988?)1988-06-06 - Depeche Mode1988-06-13 - Fad Gadget - "Incontinent"1988-06-20 - Fad Gadget - "Under The Flag" (1982), 4M1988-06-27 - The Pet Shop Boys - nagrania z singli i maksisingli1988-07-04 - Duran Duran - "Rio" (1982), Marc Almond (2 utwory)1988-07-11 - Classix Nouveaux - "La Verite" (1982), Robots Dance, Old World For Sale, It's Not Too Late1988-07-18 - Duran Duran, Talk Talk, Camouflage1988-07-25 - Noworomantyczna mieszanka - Visage, Ultravox, Icehouse, Joy Division, John Foxx, Fashion, The Icicle Works, Howard Jones, Talk Talk (po1 utworze), The Expression (2 utwory)1988-08-01 - Arcadia - "So Red The Rose" (1985), Duran Duran - Save A Prayer (fragment)1988-08-08 - Ultravox - "Lament"1988-08-15 - Ultravox (1 utwór), White Door - "Windows" (1983), Flame In My Heart1988-08-22 - "Orchestral Manoeuvres In The Dark" (1980), "Organisation" (1980) (fragment)1988-08-29 - Orchestral Manoeuvres In The Dark - "Organisation" (reszta), "Architecture And Morality" (1981)1988-09-05 - Sisters Of Mercy - "Floodland" (1987)1988-09-12 - Midge Ure - "Answers To Nothing" (1988), Joy Division - Autosuggestion (fragment)1988-09-19 - Sisters Of Mercy - 2 utwory, "Dominion" (1988?), "The Reptile House" (12') (1983?)1988-09-26 - Talk Talk - "Spirit Of Eden" (1988)1988-10-03 - Joy Division - "Substance" (1988), Transmission (live)1988-10-10 - Joy Division - Transmission (live) [?]1988-10-17 - Cocteau Twins - "Garlands"1988-10-24 - Cocteau Twins - "Garlands", "Lullabies", "Peppermint Pig"1988-10-31 - Soft Cell - "The Art Of Falling Apart" (1983), Torch1988-11-07 - The Sisterhood - "Gift" (1986), The Sisters Of Mercy - "Lucretia (My Reflection)" (1988)1988-11-14 - Cocteau Twins - "Head Over Heels" (1983)1988-11-21 - The Icicle Works - "The Small Price Of A Bicycle" (1985)1988-11-28 - Siouxsie & The Banshees - "Peepshow" (1988), Song From The Edge Of The World, The Whole Price1988-12-05 - Depeche Mode - "Music For The Masses" (tylko dodatki kompaktowe), "Never Let Me Down Again", dodatki nadano z kompaktu1988-12-12 - Depeche Mode - "Behind The Wheel" (1987), "Little 15" (1987), "It's Called A Heart" (3 maksisingle), "Stripped" (1986) (2 utwory) 1988-12-19 - Sisters Of Mercy - "First And Last And Always" (1985), Blood Money, Bury Me Deep1988-12-26 - Sisters Of Mercy - Anaconda, "Alice" (12''), "Body And Soul" (12''), "Walk Away" (12'') (2 strona), Emma
1989
1989-01-02 - John Foxx - "The Garden" (1981), Sisters Of Mercy - Adrenochrone1989-01-09 - Siouxsie & The Banshees - "Peepshow" (1988), Sisters Of Mercy - Lucretia (My Reflection) (fragment)1989-01-16 - ---1989-01-23 - The Cure - "Boys Don't Cry" (1979), "Three Imaginary Boys" (1979?) (6 utworów)1989-01-30 - The Cure - "Seventeen Seconds" (1980), "Staring At The Sea" (1986?) (4 utwory)1989-02-06 - Orchestral Manoeuvres In The Dark - "The Pacific Age" (1986)1989-02-13 - Talk Talk - "It's My Mix" (1983), Does Caroline Know? (live) (fragment?)1989-02-20 - Cocteau Twins - "Tiny Dynamine - Echoes In A Shallow Bay" (1985), "Aikea Guinea" (1984?) (3 utwory)1989-02-27 - The Cure - "Faith" (1981), Charlotte Sometimes (fragment)1989-03-06 - The Cure - "Pornography" (1982)1989-03-07 - Cockney Rebel - "The Human Menagerie" (1973)1989-03-13 - "Visage" (1980), We Move (fragment?)1989-03-20 - Visage - "The Anvil" (1982), She's A Machine1989-03-27 - ---1989-04-03 - The Cure - "Japanese Whispers" (1982), "Staring At The Sea" (fragment)1989-04-10 - The Cure - "The Top" (1984), The Bolshoi - Crack In Smile (fragment?)1989-04-17 - Xmal Deutschland - "Fetisch" (1983)1989-04-24 - Xmal Deutschland - "Tocsin" (1984)1989-05-01 - Cocteau Twins - "The Pink Opaque" (1986)1989-05-08 - Xymox - "Twist Of Shadows" (1989)1989-05-15 - The Cure - "Concert" (1985), "Let's Go To Bed" (12'') (1983?)1989-05-22 - The Cure - "Head On The Door" (1985), "Boys Don't Cry" (12'') (1986), Joy Division - Love Will Tear Us Apart1989-05-27 - DEPECHE MODE - Maxi single1989-05-29 - Depeche Mode - Stripped, "A Question Of Lust" (2 maksisingle) (1985?), "A Question Of Time" (2 maksisingle?) 1989-06-05 - The Cure - "Kiss Me, Kiss Me, Kiss Me" (1987) plus...?1989-06-12 - The Cure - "Kiss Me, Kiss Me, Kiss Me" (1987)1989-06-19 - Cocteau Twins - "Victorialand" (1986), "Love's Easy Tears" (1986)1989-07-03 - Jad Vio - "Cellar Dreams" (1987), The Cure (2 utwory, drugi we fragmencie)1989-07-10 - Alphaville - nagrania z singli i remiksy z płyty „Forever Young”1989-07-17 - Ultravox - "Quartet" (1982); The Cure – “Same Deep Water As You”1989-07-24 - OMD - "The Best Of O.M.D." (1987) cz.11989-07-31 - OMD - "The Best Of O.M.D." (1987) cz.2; O.M.D. - "Dazzle Ships" (1983)1989-08-07 - Depeche Mode - "Speak & Spell" (1981)1989-08-14 - Depeche Mode - I Just Can't Get Enough, Yazoo - "Upstairs At Eric's" (1982)1989-08-21 - Yazoo - "You And Me Both" (1983), The Cure - The Same Deep Water As You" (fragment)1989-08-28 - Red Box - "The Circle And Square" (1987), Chenco (fragment)1989-09-04 - THE CURE - Disintegration1989-09-11 - The Cure - Disintegration (dokończenie) + maxi single1989-09-18 - Martin L. Gore - "Counterfeit" (1989), Marc Almond - "A Woman's Story" (1986)1989-09-25 - The Glove - "Blue Sunshine" (1983)1989-10-02 - Cocteau Twins - "The Moon And The Melodies" (1986), ...?1989-10-09 - Cocteau Twins - "Blue Bell Knoll" (1988), Ivo, Orange Appled (fragment?)1989-10-16 - Simple Minds - "Life In A Day" (1979)1989-10-23 - Simple Minds - "Real To Real Cacophony" (1979)1989-10-30 - Simple Minds - "Empires And Dance" (1980)1989-11-06 - Xmal Deutschland - "Viva!" (1987?)1989-11-13 - Bauhaus - "In The Flat Field" (1980)1989-11-20 - Bauhaus - "In The Flat Field" (reszta), "Bela Lugosi's Dead" (1979)1989-11-27 - Bauhaus - "Mask" (1981)1989-12-04 - Breathless - "Chasing Promises" (1989)1989-12-11 - The Cure - Carnage Visors, Close To Me, "Lovesong" (1989?)1989-12-18 - Kissing The Pink - "Naked" (1983), Icehouse - Touch The Fire, Jimmie Dean1989-12-25 - ---
1990
1990-01-01 - ---1990-01-08 - Simple Minds - "Sons And Fascination" (1981)1990-01-15 - Simple Minds - "Sister Feelings Call" (1981), ...1990-01-22 - The Cure - "Anomalies 77-84" (1984), "Why Can't I Be You?" (12'') 1990-01-29 - Icehouse - "Primitive Man" (1982)1990-02-05 - Icehouse - "Sidewalk" (1984), B-Movie1990-02-12 - Bauhaus - "Press The Eject And Give Me The Tape" (1982) (pierwsza płyta)1990-02-19 - Bauhaus - "Press The Eject And Give Me The Tape" (1982) (druga płyta)1990-02-26 - Bauhaus - "The Sky's Gone Out" (1982)1990-03-05 - Psyche - "The Influence" (1989)1990-03-12 - Depeche Mode - Maxi single1990-03-19 - Depeche Mode - Maxi single1990-03-26 - SIMPLE MINDS - New Gold Dream1990-04-02 - Bauhaus - Burning From The Inside1990-04-09 - Dali's Car - The Waking Hour1990-04-16 - Kissing the Pink (prawdopodobnie)1990-04-23 - Duran Duran - Maxi Single1990-04-30 - Psyche - Mystery Hotel1990-05-07 - Joy Division - Substance1990-05-14 - Joy Division - Still (Cz. 1)1990-05-21 - Joy Division - Still (Cz. 2)1990-05-28 - Simple Minds - Sparkle In The Rain1990-06-04 - Simple Minds - Once Upon A Time1990-06-11 - Tones On Tail - "Pop" (1984), Nick Cave (fragment), The Cure (fragment)1990-06-18 - Tones On Tail - Tones On Tail1990-06-25 - Visage - Beat Boy
Anna Kamińska "Głośniej! Marek Jackowski. Historia twórcy Maanamu"Data wydania: 2023-11-22Data 1. wyd. pol.: 2023-11-22Liczba stron: 464Język: polski
Do lektury książki Anny Kamińskiej pt. "Głośniej! Marek Jackowski. Historia twórcy Maanamu" przystępowałem natrafiając wcześniej na opinie, że jest to laurka dla Jackowskiego, która ma go ukazać jako tę lepszą, w stosunku do Kory, część Maanamu. Nie podzielam tej opinii. Moim zdaniem książka w sposób rzetelny przedstawia kolejne losy Jackowskiego, począwszy od dzieciństwa na Warmii, na śmierci we Włoszech, gdzie pod koniec życia się przeprowadził, kończąc. Po przeczytaniu książki mój wizerunek Jackowskiego pogorszył się a nie poprawił. Kamińska bezkompromisowo przedstawia wszystkie mielizny życiowe Jackowskiego, o których wcześniej nie wiedziałem. O bohaterze książki miałem wcześniej lepsze mniemanie, niż mam po lekturze książki Kamińskiej. Niech to najlepiej świadczy o tym, że ""Głośniej!..." jest napisane rzetelnie. A że to Marek Jackowski stworzył Maanam i to on dał szansę Korze na to, by grała w jednym z lepszych zespołów polskiego rocka w historii? Każdy kto choć trochę interesuje się muzyką wie, że to prawda.
Książka Kamińskiej jest typową biografią. Autorka skupia się na przedstawieniu historii życia swojego bohatera. Czytelnicy zainteresowani informacjami stricte dotyczącymi Maanamu, poznają je z perspektywy Jackowskiego. Ale historia Maanamu jest przecież nierozerwalnie związana z życiorysem Jackowskiego.
Warmia
Wszystko zaczyna się na Warmii, na której Jackowski się urodził. Przez pierwsze osiemdziesiąt stron "Głośniej..." Kamińska przedstawia ciekawe i trochę pogmatwane losy rodziny Jackowskich.
Jackowscy mieszkali na Warmii już przed II Wojną Światową, kiedy tereny te były częścią Niemiec. Dziadek Jackowskiego był działaczem polskich organizacji zabiegających o polskość Warmii. Z tego tytułu był prześladowany przez władze niemieckie. Ojciec Bernard również prowadził działalność na rzecz polskości Warmii. Po wybuchu wojny w 1939 roku ukrywał się przed przymusowym poborem do Wehrmachtu. W końcu jednak został schwytany i wcielony do niemieckiej armii, w której walczył przeciwko Armii Czerwonej pod Stalingradem, gdzie został ciężko ranny. Po wojnie pozostał na Warmii. Dzięki udowodnieniu działalności w organizacjach polskich, został zaakceptowany przez powojenne władze komunistyczne i pracował w Państwowych Gospodarstwach Rolnych. W jednym z nich został dyrektorem, co skończyło się oskarżeniem o niegospodarność, aresztowaniem przez UB i skazaniem na więzienie, w którym przesiedział dwa lata.
Warto dodać, że rodzeństwo Bernarda Jackowskiego uważało się z kolei za Niemców. Jego bracia walczyli również w Wehrmachcie, ale z przekonaniem. Bernard Jackowski zerwał zresztą kontakty ze swoim rodzeństwem. Z kolei skazanie ojca Marka Jackowskiego w czasach stalinowskich nie miało podłoża politycznego. Bernard Jackowski nie poradził sobie z zarządzaniem PGR-em, popadł w pijaństwo i został oskarżony o niegospodarność.
Łódź i Vox Gentis
Oprócz Warmii, gdzie twórca Maanamu spędził dzieciństwo, ważna była dla niego Łódź, w której podjął studia anglistyczne na Uniwersytecie Łódzkim. To tutaj stawiał swoje pierwsze kroki muzyczne, dołączając do zespołu Vox Gentis, z którym odniósł pierwsze sukcesy. To również w Łodzi poznał miłość swojego życia - Ewę Janicką, która odrzuciła jego oświadczyny i do której próbował wrócić jeszcze po latach. To jej dedykował melodię "Kocham cię kochanie moje". I to właśnie odrzucenie oświadczyn Jackowskiego było jednym z głównych powodów jego wyjazdu z Łodzi jeszcze przed zakończeniem studiów.
Kraków, Piwnica pod Baranami, Anawa, Osjan, Kora
Ważniejszy od Łodzi okazał się jednak Kraków, dzięki któremu kariera Jackowskiego nabrała rozpędu i finalnie zaowocowała powstaniem Maanamu. Z Łodzi wyjechał jako ledwo rozpoznawalny muzyk Vox Gentis a już a za chwilę stał się członkiem topowej wówczas Anawy.
Zanim osiedlił się w Krakowie na stałe, dzięki protekcji swojej siostry Krystyny, wystąpił w 1969 roku wraz z kolegą z Vox Gentis w słynnej Piwnicy pod Baranami. To właśnie tam, po swoim koncercie, pierwszy raz spotkał hipiskę Korę, która wówczas była związana z innym krakowskim hipisem o pseudonimie Pies - dzisiaj posłem PiS Ryszardem Terleckim. Nie przeszkadzało to jednak Korze nawiązać kontaktu z Jackowskim. Według informacji zebranych przez Kamińską, początkowo to właśnie Kora była bardziej zainteresowana Jackowskim niż odwrotnie.
To przełomowe wydarzenie zaowocowało nie tylko po kilku latach małżeństwem z Korą, ale przede wszystkim powstaniem Maanamu. Zanim jednak do tego doszło, Jackowski dołączył do grupy Anawa z Markiem Grechutą. Występował w niej przez dwa lata (1969–1971) i nagrał dwie płyty: "Marek Grechuta & Anawa" (1970) i słynny "Korowód" (1971). Już na drugim albumie został autorem jednego z utworów - instrumentalnego „Widzieć więcej”. W 1971 roku odszedł, razem z Jackiem Ostaszewskim, z Anawy. Panowie założyli, wraz z Tomaszem Hołujem, zespół Osjan, w którym Jackowski grał do 1975 roku.
Zarówno Anawa, jak i szczególnie Osjan, to grupy odległe od tego, co póżniej Jackowski robił stylistycznie w Maanamie. Ale wtedy Jackowski był też innym człowiekiem. Interesował się filozofią wschodu, roztaczał wokół siebie aurę tajemniczości, uważał się wręcz za swoistego guru. Imponował innym swoimi umiejętnościami hipnotyzera. Niedowiarkom udowadniał, że rzeczywiście potrafi kogoś zahipnotyzować. Aura, którą wokół siebie roztaczał pasowała do muzyki granej przez Osjan. To była twórczośc z pogranicza muzyki improwizowanej, folku i world music. Ale właśnie na tym tle drogi z Ostaszewskim ostatecznie zaczęły się rozchodzić. Jackowski chciał grać muzykę prostszą, głośniejszą, rockową. Zawsze interesowało go komponowanie zwykłych piosenek i miał dar tworzenia chwytliwych melodii. Tego nie mógł zrealizować w grupie Osjan.
{youtube}https://www.youtube.com/watch?v=7TTfdKrRDpI{/youtube}
Maanam, Maanam Elektryczny Prysznic
W 1975 roku Jackowski założył z Milo Kurtisem zespół Maanam. Z czasem zaczęła śpiewać w nim jego żona - Olga Jackowska, która występowała już wcześniej z mężem w czasach Osjanu. Wtedy, razem z żoną Ostaszewskiego, była jedynie tłem dla etnicznej muzyki Osjan. W Maanamie, nie od razu wprawdzie, stała się główną wokalistą a z czasem twarzą grupy. Im dłużej Maanam istniał, tym bardziej publiczność utożsamiała Maanam z Korą.
Zanim to nastąpiło, zaczęło się od wspólnego grania na gitarach akustycznych przez Marka Jackowskiego oraz Milo Kurtisa. Nazwa Maanam była wariacją od pierwszych liter imion obu muzyków (M i M). Ponieważ jednak "Mam" (M and M) źle się wymawiało, w końcu stanęło na słowie Maanam. Nie miało ono żadnego głębszego znaczenia, poza tym, że lepiej brzmiało niż "Mam". Kurtis opuścił jednak Maanam już w 1976 roku, by zasilić... Osjan. Na jego miejsce przyszedł walijski muzyk, który osiedlił się w Polsce - John Porter. Wtedy grupa przyjęła nazwę „Maanam Elektryczny Prysznic", co miało symbolizować przejście od akustycznego grania gitarowego, do elektrycznego rocka.
W 1979 roku z zespołu w dosyć nieplanowany sposób odszedł John Porter, który wystąpił solo z przypadkowo zebranymi muzykami, zamiast planowanego koncertu Maanamu, ponieważ pozostali członkowie grupy nie dojechali na miejsce. To zdarzenie zapoczątkowało istnienie Porter Band, a Jackowski z żoną musieli poszukać do Maanamu innych muzyków. Wtedy do grupy dołączyli: gitarzysta Ryszard Olesiński, basista Krzysztof Olesiński oraz perkusista Andrzej Mrowiec. Rozpoczęło się formowanie klasycznego składu Maanamu, ale na razie Jackowski nie miał zaufania do nowych muzyków.
Gdy pojawiła się szansa zarejestrowania utworów Maanamu w studiu, Jackowski skorzystał z oferty muzyków Dżambli, którzy mu to nagranie załatwili a następnie zagrali jako muzycy sesyjni. W 1979 roku zarejestrowano utwory: „Hamlet”, „Oprócz błękitnego nieba”, „Chcę ci powiedzieć” i „Czemu więc uciekasz". Nagrania spodobały się radiowej dziennikarce muzycznej Teresie Kownackiej, która zaczęła emitować je w radiowej Trójce. "Hamlet" stał się przebojem. W następstwie tego historia zaczęła przyśpieszać. W 1980 roku zespół nagrał singiel z utworami „Boskie Buenos” i „Żądza pieniądza" oraz został zaproszony do występu na festiwalu w Opolu.
Występ w Opolu zmienił wszystko, nie tylko w historii Maanamu, ale również w historii polskiego rocka. To właśnie brawurowe wykonanie przez Korę utworu „Boskie Buenos” zapoczątkowało wielką karierę zespołu, ale i stało się początkiem boomu na polski rock w latach 80. Celowo napisałem o wykonaniu utworu przez Korę, bo w oczach widzów na scenie wystąpiła przede wszystkim Kora. Pozostali muzycy Maanamu byli schowani za orkiestrą i niewidoczni. To właśnie wtedy zaczęła również błyszczeć gwiazda Kory. Mniej zorientowani zaczęli patrzeć na Maanam przez pryzmat wokalistki, a nie twórcy zespołu i całego repertuaru - Marka Jackowskiego.
{youtube}https://www.youtube.com/watch?v=WRTtsdFvtmo{/youtube}
Wielka sława, zawirowania osobiste, alkoholizm
Rok 1980 to początek olbrzymiej kariery Maanamu. Wielkie przeboje, sprzedawane w setkach tysięcy egzemplarzy płyty, setki koncertów rocznie, niesamowite tempo, któremu ciężko było podołać. Marek Jackowski wspiął się z Korą na szczyt popularności, ale jego rola w zespole nie była powszechnie rozumiana. W tym czasie nastąpił też rozpad małżeństwa Jackowskich i intensywne wkraczanie do ich życia Kamila Sipowicza, który pojawił się w nim już w połowie lat 70. W 1984 roku Jackowscy rozwiedli się, z czym Marek Jackowski nie mógł się pogodzić. Już na trasach Maanamu zaczął nadużywać alkoholu. Po rozwodzie wpadł w jeden wielki ciąg alkoholowy, który zaprowadził go na skraj upadku. W połowie lat 80. przestał działać Maanam a Jackowski pod koniec lat 80. stanął na krawędzi śmierci. Jego organizm był wyniszczony.
Z nałogu wyzwolił się dzięki Klubowi Abstynenta, do którego trafił w 1989 roku i poznaniu w nim Marka Łagodzińskiego, byłego alkoholika. To on stał się jego mentorem i przewodnikiem w walce z chorobą. Łagodziński był wierzącym katolikiem i wiara w Boga stała się drogą do wyzwolenia z alkoholizmu również dla Jackowskiego. Od 1990 roku lider Maanamu zaczął funkcjonować w pełnej trzeźwości.
Powrót Maanamu
W drugiej połowie lat 80., mimo alkoholizmu Jackowskiego, Maanam wypełnił swoje zobowiązanie fonograficzne do nagrania płyty. W latach 1987-1988 powstał świetny album "Sie ściemnia", nagrany w dosyć przypadkowym składzie przez Korę i Jackowskiego z muzykami sesyjnymi, bez muzyków klasycznego Maanamu. Płyta jednak nie zyskała popularności. Wcześniej Jackowski pracował też z Robertem Gawlińskim jako Złotousty i Anioły. Po tej działności nie pozostał jednak większy ślad.
Dopiero, dzięki wyzwoleniu się z alkoholizmu przez Jackowskiego w 1990 roku i upadku PRL, powstały warunki do prawdziwego powrotu zespołu. Kora i Jackowski porozumieli się ze sobą i zaprosili do składu klasycznych muzyków Maanamu. Grupa powróciła, wydając w 1991 roku płytę "Derwisz i anioł". Kolejny album "Róża" (1994) odniósł wielki sukces komercyjny.
Wydawałoby się, że wszystko było jak za najlepszych lat starego Maanamu. A jednak tak nie było. To już był inny zespół, kierowany tak naprawdę przez Korę i Sipowicza. Maanam zaczął być utożsamiany przez większośc słuchaczy z Korą, w czym pomagały też zdolności marketingowe Sipowicza. Sprawy Maanamu zaczęła prowadzić firma Kamiling Co, powołana do życia w 1991 roku przez Sipowicza. Marek Jackowski w pewien sposób stał się niemal pracownikiem Sipowicza. W dalszym ciągu był jednak potrzebny Korze i Sipowiczowi, jako autor muzyki i jej wykonawca, bez którego Maanam nie był Maanamem. Ale o tym wiedzieli tylko najwierniejsi fani Maanamu. Dla wszystkich pozostałych Maanam to w praktyce Kora.
Ta niezdrowa sytuacja doprowadziła ostatecznie do tego, że w chwili, gdy Marek Jackowski nie był zdolny występować w Maanamie z powodów zdrowotnych, Kora usunęła go z zespołu. To załamało Jackowskiego, ale i w praktyce zakończyło istnienie grupy. Maanam bez Jackowskiego nie mógł istnieć, o czym Kora dowiedziała się po kilku miesiącach grania koncertów bez Jackowskigo. Również Kora przekonała się wtedy, że bez niego grupa na scenie to tylko zbiór muzyków jej towarzyszących a nie Maanam.
{youtube}https://www.youtube.com/watch?v=uczl6-7FC_8{/youtube}
Koniec Maanamu i śmierć Jackowskiego
W drugiej połowie lat 80. Jackowski przeniósł się do Zakopanego. Mieszkał tam prawie dwadzieścia lat. W 1994 roku ożenił się po raz trzeci z młodszą o 28 lat Ewą Święs, z którą miał trzy córki. Od 2007 roku mieszkał w San Marco di Castellabate we Włoszech, pod Neapolem. Kora nie znosiła trzeciej żony Jackowskiego, co rodziło częste konflikty między nią a Jackowskim. Kora nie mogła też znieść tego, że Jackowski mieszka daleko i musi dojeżdżać na koncerty, co czasami powodowało jego spóźnienia. Zauważalne były też różnice światopoglądowe. Jackowski stał się wierzącym katolikiem, Kora manifestowała swój ateizm i antyklerykalizm. To wszystko wpływało negatywnie na relacje wewnątrz zespołu.
Historię Maanamu zakończył jednak wypadek w 2007 roku, gdy Jackowski w jego wyniku doznał złamań stopy i żeber, co uniemożliwiło mu występy z grupą na cztery miesiące. By wypełnić zobowiązania koncertowe, w miejsce Jackowskiego, został zatrudniony inny gitarzysta. Gdy Jackowski był już gotowy do powrotu na scenę z Maanamem, dowiedział się od menadżera Mateusza Labudy z Kamiling Co., że nie ma już dla niego miejsca w zespole... Kora uwierzyła w to, że Maanam to ona i Sipowicz a Jackowski nie jest już im potrzebny. To załamało Jackowskiego i mocno zdezorientowało. Ostatecznie po kilku miesiącach założyciel Maanamu ogłosił, że rozwiązuje Maanam. 1 grudnia 2008 wraz z Korą wydali wspólne oświadczenie, w którym poinformowali o zawieszeniu działalności zespołu na czas nieokreślony wraz z końcem roku. Ale to był definitywny koniec zespołu. Maanam już nie powrócił.
W latach 2011–2013 Jackowski występował gościnnie z zespołem Plateau. Nagrał też płytę solową, ale wszystko zakończyła nagła śmierć Jackowskiego w wyniku zawału serca, którego doznał w maju 2013 roku. Kora, która dopiero co chciała przejąć Maanam, przeżyła byłego męża ledwie o 5 lat. Zmarła w 2018 roku na raka.
Kontrowersje wokół życia osobistego
Jackowski był wybitnym twórcą, założycielem jednego z ważniejszych zespołów w historii polskiego rocka. Jednak jego życie osobiste dalekie było od ideału. O tym również można przeczytać w książce Kamińskiej. O tym, że Jackowski miał skłonności do nawiązywania relacji męsko-damskich z dużo młodszymi kobietami, czasami również niepełnoletnimi. O tym, że to nie tylko Kora zdradzała jego, ale i on zdradzał Korę. O tym, że nie miał skrupułów, by odbić młodą partnerkę kolegi z zespołu - Jarosława Szlagowskiego (przez kilka miesięcy występował w Maanamie w latach 1985-86) - która właśnie urodziła Szlagowskiemu dziecko. To ona właśnie została drugą żoną Jackowskiego.
W książce jest więcej historii, które nie wystawiają dobrego świadectwa Jackowskiemu. Ta książka nie jest pomnikiem wzniesionym na jego cześć.
Podsumowanie
"Głośniej! Marek Jackowski. Historia twórcy Maanamu" to bardzo dobrze napisana lektura, którą czyta się jak świetną beletrystykę. Można ją pochłonąć w kilka dni, a jeśli ktoś dysponuje czasem to i w jeden. Czyta się ją jednym tchem. Tym bardziej, że to nie jest beletrystyka, ale prawdziwa historia prawdziwego życia. Historia mimo wielu wzlotów, kończąca się tragicznie. A może po prostu kończąca się tak, jak skończy się - w ten lub inny sposób - życie każdego z nas.
Andrzej Korasiewicz04.03.2024 r.
W polskim internecie pojawiło się kilka artykułów, w których autorzy lamentują nad stanem dziennikarstwa muzycznego a za tło tego lamentu posłużyła im informacja o przejęciu internetowego serwisu muzycznego Pitchfork przez poświęcony modzie męskiej magazyn GQ. Nie wiem czy stan dziennikarstwa muzycznego jest rzeczywiście tak katastrofalny jak chcą tego niektórzy. Skupiając się jednak tylko na polskim Internecie, obserwuję istnienie całkiem licznych muzycznych blogów na dobrym poziomie merytorycznym, w których autorzy zupełnie bezinteresownie dzielą się swoimi poglądami na temat przesłuchanych płyt i ogólnie muzyki. Oczywiste jest, że zainteresowanie takimi stronami nie jest masowe. Ale czy kiedykolwiek było?
Kontrkultura i muzyka popularna w służbie przemian społeczno-politycznych
Tak, wiem, że w latach 70. i 80. XX wieku istniały w krajach kapitalistycznych magazyny muzyczne, które wyznaczały trendy i miały spore nakłady. Ale tak nie było w socjalistycznej Polsce, a mimo to ludzie słuchali muzyki a nawet pokusiłbym się o twierdzenie, że często przywiązywali do niej większą wagę niż odbiorcy w krajach wówczas kapitalistycznych. Jasne jest więc, że istnienie prasy muzycznej nie jest kluczową sprawą ani dla istnienia muzyki, ani jej rozpowszechnienia. Dziennikarze muzyczni mogą jednak wypaczać pewne zjawiska, zwłaszcza jeśli ich pozycja jest bardzo mocna. Tak było w PRL, gdy gusta słuchaczy kształtowali dziennikarze radiowi, bo dostęp do muzyki był bardzo ograniczony. Jednak dziennikarze muzyczni z krajów kapitalistycznych również mieli spory wpływ na kształt rynku muzycznego i gusta tamtejszych słuchaczy.
Redaktorzy muzyczni z krajów kapitalistycznych w latach 80. i później, a właściwie to nadal, za przejaw wyższego zaangażowania uważali przemycanie treści społeczno-politycznych wspierających idee lewicowe i socjalistyczne, ośmieszające zarazem kapitalistyczny ład wprowadzany w USA przez Ronalda Reagana a w Wielkiej Brytanii przez Margaret Thatcher. Pisze o tym np. Dylan Jones w książce "Sweet Dreams: Od kultury klubowej do kultury stylu. Opowieść o Nowych Romantykach" [zobacz >>] wcale się zresztą tym nie krępując, wręcz uważając to za coś normalnego.
Muzycy, którzy wykazywali zaangażowanie "społeczno-polityczne" zbierali najczęściej wyższe oceny recenzentów. Ci którzy skupiali się jedynie na tworzeniu hitów i walce o pozycje na listach przebojów, byli uznawani za mniej wartościowych. Grupy art rockowe, które nie przejawiały odpowiedniego zaangażowania społecznego, również były lekceważone jako te, które prezentują "przerost formy nad treścią".
Dzisiaj zresztą, zjawisko patrzenia na muzykę przez pryzmat przeróżnych poglądów społeczno-politycznych, mam wrażenie, że nawet się nasiliło - patrz np. afera dotycząca Róisín Murphy - a wzmiankowany Pitchfork był w awangardzie takiego dziennikarstwa.
W krajach kapitalistycznych muzyka rockowa, począwszy od lat 60. XX wieku, była elementem antykapitalistycznej, pacyfistycznej, liberalnej obyczajowo kontrkultury. W tym ostatnim odnajdywaliśmy, jako mieszkańcy "socjalistycznego raju", jakiś punkt wspólny, ponieważ siermiężny socjalizm PRL niósł również pewne treści konserwatywne w zakresie obyczajowości. Inne aspekty kontrkultury, która narodziła się w krajach kapitalistycznych nie były jednak już tak oczywiste.
Paradoksalnie, w krajach komunistycznych, muzyka rockowa i inne przejawy zachodniej kontrkultury były postrzegane jako przejaw "zgniłego kapitalizmu". Może dlatego, że muzyka popularna z krajów kapitalistycznych była przedmiotem pożądania i zazdrości mieszkańców krajów RWPG a to nie było mile widziane przez władców "socjalistycznego raju".
Przeciętni słuchacze muzyki w PRL przeważnie nie patrzyli jednak na nią przez pryzmat jej aspektów kontrkulturowych, skupiając się na samej istocie twórczości. Muzyka była postrzegana przede wszystkim jako forma sztuki lub rozrywki, a nie zjawisko zaangażowane społecznie lub politycznie.
Sytuacja uległa zmianie w latach 80., gdy w Polsce zaczęła rodzić się scena punkowa i postpunkowa. Jednak i w tym przypadku rozwój sytuacji początkowo przebiegał odmiennie niż w krajach zachodnich. Polska scena punkowa w latach 80. w warstwie przekazu społeczno-politycznego, była wymierzona w system realnego socjalizmu/komunizmu lub w bliżej nieokreślony "Babilon", świat dorosłych a nie w krytykę kapitalizmu, którego w Polsce wówczas nie było.
Prasa muzyczna w PRL
Nie było też w ówczesnej Polsce prasy muzycznej a raczej była w szczątkowej formie. Zresztą cała branża muzyczna wyglądała zupełnie inaczej niż w krajach kapitalistycznych. Zamiast kolorowych gazet, pism lifestylowych, rozwiniętej i zróżnicowanej prasy muzycznej, mieliśmy dwa miesięczniki muzyczne - "Magazyn Muzyczny" (ten już po 1989 roku wyewoluował w "Tylko Rock" i do dzisiaj ukazujący się "Teraz Rock") oraz wydawany na "papierze toaletowym" "Non Stop", ukazujący się początkowo jako dodatek do „Tygodnika Demokratycznego”. Były też pisma poświęcone muzyce poważnej oraz jazzowi. Nie było zatem normalnego mainstreamu dziennikarskiego w zakresie popkultury, nie było rynku prasy z prawdziwego zdarzenia. Wszystkie pisma podlegały kontroli i cenzurze. Nie można było założyć sobie ot tak pisma. Poza oficjalnymi działaczami kulturalnymi nikt nie miał takich możliwości ani formalnych, ani materialnych. Realnie istniejący system socjalistyczny ze swojej istoty ograniczył dostęp zarówno do dóbr materialnych, jak i dóbr kultury, w tym muzyki i prasy muzycznej.
Nielegalna prasa w PRL
Istniał za to tzw. "drugi obieg", czyli powielane nielegalnie w małych nakładach, pisma społeczno-polityczne związane głównie z podziemną NSZZ "Solidarność" i innymi nielegalnymi grupami antykomunistycznymi.
W połowie lat 80. zaczął powstawać też "trzeci obieg", czyli również nielegalne pisma, tzw. ziny, związane z muzyczną sceną punkową i alternatywną. Jednym z pierwszych był zin "QQRYQ". Od zinów wydawanych w krajach zachodnich różniły się tym, że mogły zostać potraktowane jako potencjalne zagrożenie zmierzające do "obalenia ustroju socjalistycznego" a ich wydawcy trafić do więzienia. Ich nakłady były jednak na tyle małe, że służby komunistyczne niezbyt się nimi interesowały. Do masowego odbiorcy jednak te pisma nie docierały. Rozprowadzane były głównie w wąskich kręgach środowisk lokalnych.
Nieliczne pisma istniejące legalnie, wspomniane wcześniej (MM i Non Stop), miały natomiast bardzo marną jakość edytorską a prezentowane informacje były często mocno wycinkowe w stosunku do tego, co rzeczywiście działo się w zachodniej popkulturze. Prasa muzyczna w Polsce przed 1989 roku miała zatem charakter marginalny i nie kształtowała gustów. Sytuacja zaczęła się zmieniać dopiero w latach 90. po upadku systemu "realnego socjalizmu".
Prasa muzyczna w latach 90.
Jednym z pierwszych pism z prawdziwego zdarzenia, które przypominały zachodnie magazyny, nie tylko muzyczne, była "Machina", która powstała w 1995 roku. Były też inne pisma - "Brum" (od 1993), "Plastik" (od 1997), "Kaktus" (od 2000) koncentrujące się bardziej na muzyce. Musiał zatem w Polsce nastać kapitalizm, żeby zaczęła powstawać prasa muzyczno-modowa z prawdziwego zdarzenia. Pisma te na pewno odegrały jakąś rolę w kształtowaniu gustów ludzi urodzonych w latach 80. lub pod koniec lat 70. Ale dla starszych roczników nie miały przeważnie większego znaczenia. Dla nich decydujące było kształtowanie gustów muzycznych w latach 70. i 80. via Polskie Radio.
Nowe dziennikarstwo internetowe
Wszystko to, co działo się w Polsce w zakresie drukowanej prasy muzycznej w latach 90. było jednak mocno opóźnione w stosunku do Zachodu. Tam pod koniec drugiej połowy lat 90. rozpoczął się bowiem szybki rozwój Internetu i zaczęły powstawać strony internetowe, w tym również muzyczne. Jedną z nich był magazyn Pitchfork założony w USA w 1996 roku. W ciągu kilku lat stał się dla niektórych synonimem nowoczesnego dziennikarstwa muzycznego, które wyparło tradycyjne magazyny papierowe typu "Rolling Stone". W czasach, gdy w Polsce zaczęły dopiero powstawać magazyny papierowe z prawdziwego zdarzenia, na Zachodzie rodziło się już dziennikarstwo nowego typu - internetowe.
Polskie magazyny muzyczne w Internecie na początku XXI wieku
Szybko jednak zaczęliśmy doganiać trendy światowe jeśli chodzi o tę nowinkę. O ile w Polsce papierowe, popkulturowe dziennikarstwo muzyczne w gruncie rzeczy nie odegrało wielkiej roli, o tyle dziennikarstwo internetowe narodziło się niemal równolegle z tym zachodnim. Pierwsze serwisy, a początkowo raczej strony założone przez osoby, które chciały dzielić się swoją pasją, powstały w Polsce już pod koniec lat 90. W większej liczbie dopiero na początku XX wieku. Z jednych rozwinęły się poważniejsze serwisy internetowe do dzisiaj istniejące, inne padły po kilku latach działalności.
Warto wspomnieć o stronie Nowamuzyka.pl, która istnieje nieprzerwanie od 2003 roku. W roku 2001 powstał serwis Porcys, który od początku prezentował kontrowersyjną formę pisania o muzyce, inspirując się przy tym serwisem Pitchfork. Dzisiaj strona nie jest aktualizowana. Od kilku lat nie jest również aktualizowany serwis Screenagers, który powstał w 2003 roku. Obie strony (Porcys i Screenagers) prowadzone były przez pokolenie ludzi urodzonych w latach 80. i skierowane głównie do swoich rówieśników.
Jeszcze wcześniej powstała strona Postindustry (1996), która skupiała się na muzyce electro-industrial, EBM i postindustrial. Od wielu lat ma jedynie sporadyczne aktualizacje. Jednym z pierwszych serwisów, który chciał stać się centrum kultury niezależnej był portal Terra.pl, który później zmienił nazwę na Serpent.pl i ograniczył swoją działalność (lub rozwinął - zależy jak spojrzeć) do prowadzenia sklepu internetowego. W 2001 rolu powstał serwis Independent.pl, który również miał ambicję być centrum informacyjmym na temat szeroko rozumianej kultury niezależnej. Dzisiaj ma jedynie profil na facebooku.
Od 1997 roku do dzisiaj istnieje serwis na temat szeroko rozumianego rocka progresywnego - Artrock.pl. Było jeszcze całkiem sporo innych stron o różnych profilach muzycznych, po których nie pozostał ślad w sieci (np. jazzowy Diapazon.pl, czy synth-popowy Electr-On.pl) - jeśli nie liczyć archiwum Internetu. W tym miejscu chciałbym też odnotować, że strona Alternativepop.pl również znalazła się w pionierskim gronie wcześnie założonych stron, bo powstała w 2001 roku.
Ówczesne zasięgi wyżej wymienionych stron były jednak początkowo przeważnie małe, ograniczone do konkretnego, niszowego grona odbiorców. Dodatkowo ogólny krąg odbiorców w polskim Internecie był tylko niewielkim procentem wszystkich potencjalnych zainteresowanych, ze względu na wówczas ograniczony dostęp Polaków do Internetu. Ten jednak sukcesywnie z roku na rok wzrastał. Przybywało też nowych inicjatyw internetowych. Dzisiaj trudno to wszystko objąć i opisać. Może warto, żeby ktoś kiedyś podjął się tego zadania. W tym artykule chciałem jednak tylko zasygnalizować istotniejsze zjawiska, które zaistniały na początku XXI wieku w polskim Internecie.
Zagrożenie ze strony AI i sens recenzji muzycznych
W ciągu ostatnich dwudziestu lat, Internet stał się powszechnym i naturalnym narzędziem. W tym czasie w polskiem Internecie powstały setki a może i tysiące blogów, w tym muzycznych. Niektóre nadal istnieją, niektóre mają charakter bardzo niszowy, inne są całkiem poczytne. Jeszcze inne odeszły w zapomnienie.
Niektórzy zastanawiają się czy w czasach, gdy gust słuchaczy kształtują algorytmy w serwisach streamingowych, istnieje jeszcze potrzeba pisania recenzji muzycznych. Na pewno nie jest to potrzeba masowego odbiorcy, ale czytelnictwo prasy muzycznej nigdy nie było powszechne. Nic się w tej sprawie nie zmieniło. Moim zdaniem algorytmy AI nie zastąpią opinii o muzyce. Nadal będą ludzie, którzy będą ciekawi opinii innych o muzyce. Dlatego nie przejmowałbym się końcem tego czy innego serwisu muzycznego, ani nie rozpaczałbym nad rozwojem AI.
Życie internetowe istnieje i nadal powstają kolejne strony, na których można znaleźć recenzje muzyczne. Ci którzy chcą czytać - czytają. Ci którzy chcą pisać - piszą. A czy komuś potrzebne jest to zjawisko na masową skalę? Muzykom? Może. Wydawcom? Pewnie tak. Ale jaka przyszłość nas czeka jeśli chodzi o prasę muzyczną jest taką samą zagadką jak to, jaka przyszłość czeka w ogóle muzykę. Na naszych oczach zmienia się forma twórczości i sposób dotarcia jej do słuchaczy. Nie będę podejmował się wróżenia z fusów. Zachęcam jedynie, by nie popadać w przesadę i skupić się zwyczajnie na słuchaniu muzyki, pisaniu o niej oraz czytaniu. "Róbmy swoje" jak śpiewał poeta.
Andrzej Korasiewicz23.02.2024 r.
Joachim Ernst Berendt "Od raga do rocka. Wszystko o jazzie"Wydawnictwo: Polskie Wydawnictwo MuzyczneTytuł oryginału: Das Jazzbuch. Von Rag bis RockData wydania: 1979-05-01Data 1. wyd. pol.: 1979-05-01Liczba stron: 539Język: polskiISBN: 83-224-0102-7Tłumacz: Stanisław Haraschin
Wszystko o jazzie w 1973 roku
Książka "Od raga do rocka. Wszystko o jazzie" to klasyczna pozycja wprowadzająca do zagadnienia pn. "jazz". Autor już nie żyje, ale od 1953 roku zdążył opracować cztery wydania, które były poprawiane i uzupełniane o fakty, które na bieżąco działy się w jazzie. Można powiedzieć, że Berendt był kronikarzem rozwoju jazzu, który w chwili, gdy napisał pierwsze wydanie książki był gatunkiem żywym i rozwijającym się, wręcz przeżywającym swoje najlepsze lata. Wydanie, które omawiam ukazało się w przekładzie polskim w 1979 roku a historia opowiedziana przez autora urywa się w połowie lat 70. Mimo wszystko lektura jest pasjonująca i w istocie opisuje czasy kluczowych dla jazzu przemian. To że książka napisana była w latach 70. nadaje lekturze dodatkowego smaczku. Perspektywa, z której pisze autor jest całkiem inna, niż współczesnego czytelnika i powoduje, że jego niektóre oceny stają się tym ciekawsze. Nie tylko w zakresie muzyki, ale również spostrzeżeń na styku przemian historycznych i społeczno-politycznych, w których autor osadza całą opowieść.
Jazz jako forma walki z "burżuazyjnym kapitalizmem" czy jazz jako wytwór "amerykańskiego imperializmu"?
Ciekawe są m.in. wtręty autora o środkach produkcji i kontekście społecznym a nawet rasowym rozwoju muzyki. Widać, że marksizm wywarł na autora pewien wpływ. Pewnie zresztą dlatego tak chętnie książka autora niemieckiego została przetłumaczona i wydana w czasach PRL.
Przypomnijmy, że przez pierwsze lata panowania ustroju komunistycznego w Polsce, jazz był zakazany jako przejaw "amerykańskiego imperializmu" oraz "burżuazyjnego kapitalizmu". W drugiej połowie lat 50. nastąpiła odwiliż a władze zezwoliły na jazz w PRL. Dostrzeżono też pewnie, że "jazz" to muzyka stworzona przez uciśniony "czarny proleteriat". Z czasem jazz mocno usadowił się w krajobrazie peerelowskiej muzyki rozrywkowej, zyskując nawet pewną nobilitację. Z kolei autor "Od raga do rocka. Wszystko o jazzie", szczególnie w antykomercyjnym free jazzie, dostrzega pewne przejawy buntu wobec "burżuazyjnego kapitalizmu".
Historia syntezatora w książce o jazzie
Z największą ciekawością przeczytałem kilka stron, które autor poświęcił elektrycznym organom i syntezatorowi. Wydanie Jazzbucha, które czytałem pisane było przez Berendta w 1973 roku, kiedy syntezator był właściwie nowością. Głównym znanym instrumentem był syntezator Moog oraz wypuszczony w 1970 roku mniejszy syntezator Minimoog. W 1972 roku pojawił się też syntezator ARP Odyssey. Wszystko to było fascynujące dla autora i w książce rozważał przyszłość zastosowania tych instrumentów w jazzie.
Berdendt pisze książkę z perspektywy takiej, że jazz jest nadal królową muzyki "progresywnej". Wprawdzie w latach 60. niezwykłą popularność zdobył rock, ale muzykę tę, choć poświęca jej również trochę miejsca, traktuje jak muzykę z ograniczeniami formalnymi, która wprawdzie wnosi powiew świeżości w zakresie żywiołowości, jednak nie moża dorównać jazzowi w zakresie instrumentalnym. A ponieważ jazz na przełomie lat 60. i 70. zelektryfikował się i zaczął czerpać pełnymi garściami ze świata rocka, dzięki czemu powstała fuzja rocka i jazzu, to, jak sądził autor, tylko patrzeć jak jazz z powrotem wróci na piedestał muzyki "progresywnej". Stało się jednak całkiem inaczej. Autor nie przeczuwał nawet tego co czeka rozwój muzyki i to w krótkiej perspektywie kilku najbliższych lat. Np. tego co zrobił z syntezatorem Kraftwerk a także lawiny, która ruszyła po Kraftwerku. Na marginesie można stwierdzić, że po 50 latach rozwoju muzyki, dzisiaj rock jest w podobnej sytuacji jak jazz w latach 70 a może nawet w gorszej. Bo jazz wrócił do łask, szczególnie wśród bardziej ambitnych słuchaczy i twórców hip-hopowych i muzyki elektronicznej.
Sięgnąłem też po wydanie Jazzbucha o kilka lat późniejsze, pisane już na początku lat 80. Po fascynacji syntezatorem i postępem technicznym w muzyce elektrycznej nie ma już u autora śladu. Wtedy już było wiadomo, że syntezator wyemancypował się nie tylko ze świata jazzu, ale i ze świata rocka. Widać, że Berendt przestał rozumieć co się dzieje. Zamiast rozbudować rozdział o syntezatorze, skrócił go i potraktował marginalnie. Nic dziwnego, bo wtedy syntezator nie okazał się żadnym nowym impulsem dla tradycyjnego jazzu. Ciekawe jest jednak to, że jeszcze w połowie lat 70. niektórzy - w tym Berendt - widzieli w syntezatorze potencjał dla dalszego rozwoju tradycyjnego jazzu i zastosowania go jako instrumentu jazzowego.
Z drugiej strony Kraftwerk, który wytyczył nowe tory dla muzyki syntezatorowej zaczynał przecież jako formacja jazz-rockowa. Poza tym w latach 80. Marcus Miller rzeczywiście zaczął wykonywać coś w rodzaju syntetycznego jazzu podobnie jak Herbie Hancock. Inny jazzman - Jan Hammer - stworzył kultowy syntezatorowy temat do serialu "Miami Vice". Ale dopiero wraz z rozwojem samplingu jazz i elektronika zaczęły się coraz bardziej zaprzyjaźniać. Tylko nie jestem pewien czy zwolennicy tradycyjnego jazzu uważają takie jazz-elektroniczne hybrydy jeszcze za jazz.
Free jazz jako rodzaj pre-industrialu?
Teza wielu wyda się absurdalna a i nawet uważnym czytelnikom książki Berendta pewnie trudno będzie znaleźć w niej jej potwierdzenie. Tak naprawdę nigdzie ona bowiem w książe nie pada. Nie mogła paść, bo autor nie miał pojęcie o rodzącej się właśnie industrial music. A jednak w jednym miejscu Jazzbucha pada twierdzenie Berendta o tym, że niepokój wyrażany przez artystów free-jazzu może być też odpowiedzią na otaczający ludzi świat maszyn i przemian przemysłowych, które go wywołują. To niejako potwierdzenie tego, żę industrial, jako forma sztuki, musiał zaistnieć, bo nawet za pomocą trąbek, saksofonów i puzonów, już w latach 60. XX wieku, artyści próbowali wyrazić industrialne lęki i niepokoje cywilizacyjne.
Teoretycy industrialu, który faktycznie narodził się w latach 70. XX wieku, łączą go w warstwie ideowej z manifestem futurystów, a także wyrosłym z futuryzmu bruityzmem oraz bardziej ogólnie awangardą początku XX wieku. „Miasto, masa, maszyna” - manifest krakowskich awangardzistów dobrze oddaje ducha industrialnych poszukiwań performerów z lat 70. Jednak, zdaniem autora Jazzbucha, również free jazzowcy w latach 60. tak naprawdę odpowiadali swoją grą na przemysłowe odgłosy otoczenia, w którym żył człowiek, nowe z punktu widzenia rozwoju cywilizacyjnego, z którymi to odgłosami człowiek musiał się oswoić i do nich przywyknąć. Muzyka była jedną z form oswojenia tych nowych dźwięków otoczenia - nie-naturalnych, będących efektem rozwoju cywilizacyjnego homo sapiens.
O ile muzycy industrialni używali do wyrażania emocji związanych z przeżywaniem otaczających dźwięków, urządzeń i instrumentów w głównej mierze elektronicznych - czym nawiązywali z kolei do muzyki elektronicznej i konkretnej wynalezionej przez awangardowych kompozytorów muzyki współczesnej, takich jak Karlheinz Stockhausen - o tyle muzycy free jazzowi grali na trąbce, saksofonie, puzonie czy wibrafonie. Ale co do istoty motywacje można uznać za podobne.
Jazz jako muzyka improwizowana
Zanim jednak jazz rozwinął się w taką, awangardową, formę free, musiał najpierw się narodzić, co miało miejsce na przełomie XIX i XX wieku w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i początkowo nic nie zapowiadało, że może doprowadzić do powstania jazzu atonalnego. Dlatego teraz napiszę parę słów o tym, czym jest jazz według Berdendta oraz jakie to zrodziło konsekwencje dla sposobu postrzegania wykonawstwa i w ogóle muzyki, nie tylko jazzowej.
Wielu uważa, że istotą jazzu jest improwizacja, ale według autora istotą jazzu jest raczej połączenie trzech elementów - wyimprowizowania, kompozycji i wykonawstwa. Bez spełnienia łącznie tych trzech warunków nie można mówić o jazzie. Muzyk jazzowy musi być jednocześnie wykonawcą wyimprowizowanego przez siebie chorusu, inaczej nie mamy do czynienia z jazzem.
Improwizacja w jazzie i rocku kontra współczesne cover bandy
Trudno nie zauważyć, że te reguły przeniknęły niejako do muzyki rockowej. Pewnie dlatego tak wielu fanów rocka krytykuje współczesne tzw. cover bandy, których istotą jest odgrywanie muzyki, która została skomponowana i wyimprowizowana przez inny zespół.
Cover bandy działają bowiem raczej w oparciu o XIX-wieczną europejską muzykę koncertową (posługując się nomenklaturą Berendta), w której istotą było odegranie kompozycji dokładnie w taki sposób, w jaki przewidział to kompozytor. Inaczej jest w teori jazzowej, gdy wykonawstwo musi być realizowane w oparciu o tożsamość improwizacji i wykonawstwa, gdzie fakt, że wykonawcą jest konkretny wykonawca, który wyimprowizował dany temat, jest istotny dla tej improwizacji i wyimprowizowanej w ten sposób kompozycji, która otrzymała dzięki temu swoją optymalną formę.
Według jazzowych teoretyków nawet gdy improwizacja stała się już optymalną formą kompozycyjną, to żeby muzyka mogła być uznana za jazzową musi ją wykonywać autor improwizacji. Inaczej muzyka traci wartość i swój charakter jazzowy. Zapewne właśnie takie podejście - nieświadomie - prezentują współcześni rockowi krytycy cover bandów.
Jazz na styku kultury europejskiej i afrykańskiej
Jazz stworzyli Afroamerykanie nie tyle w kontrze do XIX-wiecznej muzyki europejskiej, a raczej na styku tej muzyki i afrykańskiego ducha. Jazz na początku XX wieku był całkiem nową muzyką - ani europejską w duchu, ani afrykańską. Typowym przykładem tego jest ragtime, jeden z kluczowych styli, z którego pod koniec XIX wieku wyewoluował jazz amerykański.
Ragtime to pierwszy styl jazzowy. Wykonywany był przez afroamerykańskich jazzmanów tak jak kompozycje XIX-wiecznej muzyki klasycznej - z zapisu nutowego, który poczynił kompozytor a celem wykonawcy było zagranie kompozycji zgodnie z zapisem nutowym kompozytora. Dopiero z czasem i wpływowi np. wiejskich bluesów, pierwsi jazzmani intuicyjnie zaczęli tworzyć muzykę, którą należy zakwalifikowąć jako improwizowaną.
Muzykę tworzoną przez afroamerykańskich jazzmanów szybko podchwycili biali muzycy, którzy wprawdzie często grali lepiej technicznie od czarnych jazzmanów, ale jednocześnie muzyka białych pozbawiona była słynnego "swingu". Dlatego początkowo nie cieszyła się popularnością a czarni jazzmani nie uważali jej za jazz. Dopiero biały kornecista amerykański o niemieckich korzeniach Bix Beiderbecke (ur. 1903 r., zm. 1931 r.) grał tak, że jego gra była nieodróżnialna od gry czarnych jazzmanów i przez nich doceniona.
Jazz był długo ważnym elementem identyfikacji Afroamerykanów i wyrazem ich tożsamości kulturowej. Jednak z czasem te różnice w grze między białymi i czarnymi jazzmanami zaczęły się zacierać.
Blues jako źródło jazzu i przyczyna zmian wzorca europejskiej muzyki
W książce Berendt ukazuje blues jako jedną podstawowych form identyfikacji Afroamerykanów, którzy jeszcze w czasach niewolniczej pracy śpiewali "bluesy" dla podtrzymania ducha i by praca na polu była lżejsza. To z niego wywodzi się w gruncie rzeczy jazz oraz słynny "swing". Swing nie w znaczeniu odrębnego stylu jazzowego, ale w znaczeniu specyficznego dla jazzu poczucia rytmu.
Blues wpłynął też na rozwój rock and rolla oraz rocka. Berendt twierdzi, że bez bluesa nie byłoby muzyki Boba Dylana i The Beatles. To właśnie bluesowy feeling czarnej społeczności Ameryki spowodował zasadnicze zmiany tego jak zaczęła wyglądać muzyka popularna również białych Europejczyków i Amerykanów od połowy lat 50. O ile wcześniej wzorcem muzyki popularnej była twórczośc rodzaju Franka Sinatry, o tyle później pałeczkę przejęli Elvis Presley i The Beatles, którzy bez czarnego rhythm and bluesa nie istnieliby. A jeszcze do połowy lat 50. rhythm and blues był muzyką czarnego getta i nie interesował białej publiczności. Wszystko zmieniło się za sprawą Elvisa Presleya i Billa Halleya.
Czarni inspirują białych i odwrotnie
Od siebie dodam, że ciekawe jest to, że już od lat 70. muzyką afroamerykańskiej społeczości USA stawał się hip hop, przejmując tym samym pałeczkę od jazzu i bluesa. Hip hop w warstwie instrumentalnej na przełomie lat 70. i 80. XX wieku inspirował się m.in. nową europejską muzyką elektroniczną tworzoną przez niemiecki Kraftwerk. Historia zatoczyła więc koło, bo o ile w latach 50. i 60. biali, zainspirowani muzyką czarnych, stworzyli rock, o tyle w latach 70. i 80. czarni raperzy, wykorzystując wiele różnych inspiracji, ale również nową muzykę elektroniczną białych, stworzyli hip hop.
W książce Berendta, historia rozwoju jazzu ucina się w połowie lat 70. W późniejszym wydaniu doprowadzona jest do początku lat 80. Jednak później jazz dalej podlegał różnym fluktuacjom. W latach 70. flirtował z muzyką rockową. Współcześnie w największym stopniu oddziałuje właśnie z hip-hopem i muzyką elektroniczną. Już Miles Davis zdążył nagrać płytę pt. "Doo-Bop" (1992), wydaną po śmierci Mistrza w 1991 roku, w którym łączy jazz z hip-hopem. Dzisiaj jazz często grają muzycy, którzy zaczynali od hip-hopu, jak to jest np. w przypadku modnych polskich wykonawców w rodzaju Marka Pędziwiatra (EABS, Błoto). Jako anty-fan hip-hopu mogę tylko dodać - niestety.
Jazz europejski
Berendt zwraca też uwagę na odrębność jazzu europejskiego, który zaczął zyskiwać na znaczeniu już od końca lat 60. Wcześniej jazz zakorzeniony był w amerykańskim bluesie i tradycji afroamerykańskiej a jednocześnie w harmonice funkcyjnej. Dopiero zerwanie z systemem tonalnym w latach 60. przez takich muzyków jak: John Coltrane czy Ornette Coleman, wyzwoliło nowe możliwości w rozwoju jazzu, na czym skwapliwie skorzystali twórcy europejscy. Dla tradycji muzyki europejskiej muzyka atonalna nie była przecież niczym nowym. Gdy okazało się, że nie trzeba być zakorzenionym w tradycji afroamerykańskiej a swingowanie przestaje być celem nadrzędnym jazzu, otworzyło to nowe pola poszukiwań muzyków europejskich. Jazz europejski zaczął wykorzystywać własne narodowe tradycje muzyczne a także korzystać z dorobku innych kultur. W efekcie powstała nowa muzyka jazzowa, która w coraz mniejszym stopniu miała związek z amerykańskim jazzem tradycyjnym.
Podsumowanie
Berendt w sposób ciekawy pokazuje w swojej książce wszystkie aspekty jazzu, w tym jego paradoksy. Np. to, że pierwszym stylem jazzu był fortepianowy ragtime, najbliższy klasycznej muzyce europejskiej, a z drugiej strony istotą jazzu jest swing i odejście od tej muzyki europejskiej.
Jazz wiele zawdzięcza ludowym śpiewakom bluesowym a pierwotny, instrumentalny jazz miał wręcz być odwzorowaniem tych śpiewów i na tym ma opierać się swing. Z drugiej strony jazz to głównie muzyka instrumentalna.
Berendt zabiera czytelnika w fascynującą podróż przez poszczególne style jazzu, opisuje instrumenty, które stosowano w jazzie i śledzi wszystkie zmiany, jakie przez lata następowały. Laikowi czasami ciężko się w tym wszystkim połapać, szczególnie w gąszczu nazwisk instrumetalistów wymienionych w książce. Jednak lektura Jazzbucha jest ciekawa również dla kogoś, kto jazzu słucha sporadycznie.
Poznanie historii jazzu jest niezbędnym elementem tego, żeby dobrze zrozumieć historię muzyki współczesnej. Dzięki temu uzyskujemy szerszą perspektywę, która jest nieodzowna, by dostrzec właściwy wymiar przemian, którym podlega współczesna "muzyka rozrywkowa". A książka Berendta spełnia tę rolę doskonale.
Andrzej Korasiewicz30.01.2024 r.
